Lenacapavir, thuốc dự phòng HIV đầu tiên trên thế giới được tiêm 6 tháng một lần, sắp được triển khai tại Zimbabwe, một trong 10 quốc gia đầu tiên được lựa chọn. "Chúng tôi vui mừng thông báo rằng Zimbabwe đã được chọn... đây là một bước phát triển đột phá trong cuộc chiến chống HIV", đại sứ quán Mỹ tại thủ đô Harare cho biết trên X.
Zimbabwe hiện có 1,3 triệu người sống chung với HIV, theo Chương trình Phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS). Tuy nhiên, chuyên gia y tế công cộng Ponesai Nyika cho biết quốc gia này có "cơ sở hạ tầng ứng phó HIV rất vững chắc", gần đây đã đạt mục tiêu 95-95-95 của UNAIDS, nghĩa là 95% người sống chung với HIV biết được tình trạng bệnh của mình; 95% người biết mình nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV) và 95% người đang điều trị đạt được mức ức chế virus.
Việc đưa vào sử dụng lenacapavir được kỳ vọng thúc đẩy mạnh mẽ các nỗ lực của Zimbabwe nhằm loại bỏ lây nhiễm HIV. "Sự hỗ trợ từ đối tác mạnh mẽ như PEPFAR (Kế hoạch Cứu trợ Khẩn cấp của Tổng thống Mỹ về AIDS) và các tổ chức địa phương khác... tạo ra một nền tảng vững chắc cho việc giới thiệu lenacapavir", ông Nyika nói thêm.
Đợt triển khai tại Zimbabwe sẽ nhắm đến các nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em gái vị thành niên, phụ nữ mang thai và cho con bú.
Lenacapavir, được tiếp thị dưới tên thương hiệu Yeztugo, do công ty Gilead Sciences có trụ sở tại California, Mỹ, sản xuất. Ảnh: Nardus Engelbrecht
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ca ngợi lenacapavir là một bước tiến mang tính chuyển đổi trong việc bảo vệ những người có nguy cơ nhiễm HIV. Tổng giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, gọi đây là "điều tốt nhất tiếp theo" sau vaccine. Phó giám đốc UNAIDS, Angeli Achrekar, mô tả "thuốc kỳ diệu tiềm năng", nhấn mạnh hiệu quả "gần 100% trong việc ngăn chặn các ca nhiễm mới là điều chưa từng có tiền lệ".
Hiệu quả này được chứng minh qua hai thử nghiệm lớn ở châu Phi cận Sahara và ở Mỹ, nơi hiệu quả của thuốc đạt trên 99%. Chuyên gia Nyika giải thích lợi thế lớn của thuốc là việc tiêm hai lần một năm giúp giảm đáng kể tỷ lệ không tuân thủ điều trị.
Tuy nhiên, vẫn có những hoài nghi về chi phí và khả năng tiếp cận. "Tôi chắc chắn rằng nó chỉ dành cho người giàu", một công dân Uganda nói. Chi phí của thuốc hiện là 40 USD (1 triệu đồng) mỗi năm, giảm mạnh so với dự kiến ban đầu là 28.000 USD (hơn 737 triệu đồng) một năm.
Ông Nyika khẳng định "dữ liệu cho thấy lenacapavir rất an toàn và được dung nạp tốt", đồng thời kêu gọi các quốc gia triển khai cần minh bạch về tác dụng phụ. Ông cũng đề xuất các nước đàm phán, sản xuất tại chỗ và tận dụng các quỹ như PEPFAR hay Quỹ Toàn cầu để giảm chi phí, đảm bảo tiếp cận công bằng.
Lenacapavir, dự kiến được triển khai trên 120 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình vào năm 2027, với hy vọng giảm đáng kể 1,3 triệu ca nhiễm HIV mới hàng năm. Các quốc gia khác như Kenya, Nigeria, Zambia, Uganda và Nam Phi cũng nằm trong danh sách triển khai vào tháng 1/2026.
