Thông tin được Cục Dân số (Bộ Y tế) công bố tại Lễ mít tinh kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam và Hội nghị tổng kết công tác dân số năm 2025, sáng 17/12 tại Hà Nội. Với đà tăng này, dân số Việt Nam dự kiến thêm gần 600.000 người, cán mốc 101,9 triệu vào đầu năm 2026, xếp thứ 15 thế giới về quy mô.
Dù thoát khỏi "đáy" 1,91 con của năm 2024, tỷ suất sinh hiện tại (1,93) vẫn nằm dưới mức thay thế lý tưởng (2,1 con). Bức tranh sinh đẻ cả nước cho thấy sự không đồng đều khi 20 tỉnh thành ghi nhận đà tăng, 13 địa phương sụt giảm và chỉ Khánh Hòa giữ nguyên chỉ số. Chênh lệch vùng miền tiếp tục nới rộng khi TP HCM nằm trong nhóm thấp nhất cả nước với 1,51 con trên một phụ nữ, trong khi Điện Biên dẫn đầu với 2,91 con. Hiện cả nước có 11 tỉnh mức sinh dưới 2,0 và 19 tỉnh trên 2,2 con.
Thực tế này khiến ngành dân số năm nay lỡ hẹn 5 trong 11 chỉ tiêu, bao gồm tổng tỷ suất sinh, giảm thiểu mất cân bằng giới tính, sàng lọc bệnh bẩm sinh ở trẻ sơ sinh và tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ.
Một em bé chào đời tại Bệnh viện Từ Dũ. (Ảnh: Thi Quân).
Cục trưởng Dân số Lê Thanh Dũng nhận định mức sinh phục hồi nhẹ nhờ các biện pháp hỗ trợ. Theo đó, từ năm 2024, nhiều địa phương thuộc vùng mức sinh thấp như TP HCM, Long An, Hậu Giang đã tiên phong thí điểm khen thưởng tiền mặt và ưu đãi dịch vụ công cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi. Nhà chức trách còn hỗ trợ một lần chi phí khám sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh theo giá dịch vụ y tế tại các cơ sở công lập. Những can thiệp kịp thời này bước đầu đã tạo tâm lý an tâm hơn cho các cặp vợ chồng trẻ, góp phần trực tiếp chặn đà giảm sâu và đưa mức sinh toàn quốc phục hồi nhẹ lên 1,93 con sau thời gian dài trượt dốc.
Thực tế ghi nhận 20 tỉnh thành có tỷ suất sinh tăng trở lại cho thấy các giải pháp kỹ thuật kết hợp tuyên truyền vận động tại cơ sở đã bắt đầu phát huy tác dụng thực chất thay vì chỉ dừng lại ở khẩu hiệu. Tuy nhiên, để xu hướng hồi phục này bền vững, ông Dũng khuyến nghị các chính sách địa phương cần tiếp tục mở rộng sang các hỗ trợ căn cơ về nhà ở và giảm gánh nặng chăm sóc con cái cho người lao động tại các khu công nghiệp.
Cục trưởng Dũng cho biết thêm cơ quan chức năng xác định trọng tâm công tác từ năm 2026 là vận động mỗi cặp vợ chồng sinh đủ hai con, xem đây là hành động thiết thực thể hiện lòng yêu nước. Để khuyến khích, Bộ Y tế đang xây dựng chính sách ưu tiên cho các cặp vợ chồng sinh đủ hai con được mua nhà ở xã hội. Quy định này dự kiến được cụ thể hóa khi Luật Dân số có hiệu lực từ tháng 7/2026, bổ sung vào các tiêu chí ưu tiên hiện hành của Bộ Xây dựng.
Tại hội nghị, Thứ trưởng Y tế Đỗ Xuân Tuyên yêu cầu các đơn vị chuyên môn giải quyết dứt điểm tình trạng chênh lệch mức sinh. Ông lưu ý thực trạng mức sinh thấp kéo dài tại các đô thị, khu công nghiệp đang diễn ra trái ngược với mức sinh cao ở miền núi, nơi vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết chưa chấm dứt. Lãnh đạo Bộ Y tế kêu gọi người dân chủ động quyết định số con, đồng thời yêu cầu hệ thống y tế đẩy mạnh tư vấn tiền hôn nhân và sàng lọc trước sinh để nâng cao chất lượng dân số.
