Trong cơ cấu tổ chức của các trường tư thục, hai chức danh thường gây nhầm lẫn là Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT) hay Chủ tịch Hội đồng trường và Hiệu trưởng. Nhiều người cho rằng Chủ tịch HĐQT là "người có quyền cao nhất", trong khi không ít ý kiến lại cho rằng Hiệu trưởng mới là người "đứng đầu nhà trường". Thực tế, cả hai đều có vai trò và phạm vi quyền hạn riêng được quy định rõ trong pháp luật về giáo dục.
Chủ tịch HĐQT – đại diện cho nhà đầu tư, định hướng chiến lược
Theo Luật Giáo dục năm 2019 và Nghị định 86/2018/NĐ-CP, Hội đồng quản trị là cơ quan quản lý cao nhất của trường tư thục, đại diện cho chủ sở hữu và các nhà đầu tư. Chủ tịch HĐQT là người đứng đầu cơ quan này, chịu trách nhiệm tổ chức hoạt động của HĐQT và giám sát toàn bộ chiến lược phát triển của trường.
Nhiệm vụ, phạm vi trách nhiệm của Chủ tịch Hội đồng trường bao gồm:
- Thông qua định hướng phát triển, kế hoạch chiến lược và ngân sách hằng năm của nhà trường;
- Quyết định chủ trương đầu tư, quản lý tài sản, tài chính;
- Bổ nhiệm, miễn nhiệm hoặc kỷ luật Hiệu trưởng, theo quy chế tổ chức và hoạt động của trường;
- Giám sát việc thực hiện các nghị quyết, quy chế, và bảo đảm quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư, cổ đông.
Như vậy, Chủ tịch HĐQT đóng vai trò "chủ sở hữu", quyết định phương hướng và chịu trách nhiệm về mặt tài chính, nhưng không trực tiếp điều hành hoạt động chuyên môn, giảng dạy của trường.
Hiệu trưởng – người điều hành chuyên môn và chịu trách nhiệm học vụ
Trái với vai trò của Chủ tịch HĐQT, Hiệu trưởng là người quản lý, điều hành toàn bộ hoạt động chuyên môn, học vụ và nhân sự của nhà trường.
Theo Luật Giáo dục, Hiệu trưởng chịu trách nhiệm trước HĐQT và cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục đối với các nội dung:
- Tổ chức giảng dạy, học tập, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục;
- Quản lý đội ngũ giáo viên, nhân viên, học sinh;
- Ký các hợp đồng lao động, quyết định nhân sự theo thẩm quyền;
- Thực hiện các quy định về học phí, tuyển sinh, an toàn trường học;
- Báo cáo kết quả hoạt động và đề xuất giải pháp phát triển lên HĐQT.
Ai quyền lực hơn?
Pháp luật không trao "quyền tuyệt đối" cho bất kỳ bên nào. Chủ tịch HĐQT không được can thiệp vào các hoạt động chuyên môn, giảng dạy là lĩnh vực thuộc quyền của Hiệu trưởng.
Ngược lại, Hiệu trưởng không có quyền sử dụng hay quyết định tài sản, vốn đầu tư ngoài phạm vi được HĐQT ủy quyền.
Mối quan hệ giữa hai vị trí này được thiết kế theo nguyên tắc phân quyền – kiểm soát – phối hợp: HĐQT quyết định đường hướng và giám sát, còn Hiệu trưởng triển khai và chịu trách nhiệm kết quả. Khi phối hợp hài hòa, mô hình này giúp trường phát triển bền vững, minh bạch; ngược lại, nếu xung đột, hoạt động của trường dễ rơi vào khủng hoảng.
Do đó, mỗi vị trí có "quyền lực" trong lĩnh vực riêng: Chủ tịch Hội đồng trường giữ quyền định hướng, tài chính, tổ chức nhân sự cấp cao. Hiệu trưởng nắm quyền chuyên môn, quản lý, học vụ.
