Bệnh phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong trên toàn thế giới. Tuy nhiên, các bệnh lý như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), bệnh phổi kẽ, hen suyễn và ung thư phổi giai đoạn đầu đều biểu hiện qua các triệu chứng rất mờ nhạt, không đặc hiệu, dễ bị bỏ qua. Việc hiểu rõ những dấu hiệu này và đi khám kịp thời có thể cải thiện đáng kể kết quả điều trị.
Dưới đây là những dấu hiệu sớm nhưng rất quan trọng để phát hiện bệnh phổi:
1. Khó thở
Khó thở khi thực hiện các hoạt động thường ngày thường là dấu hiệu đầu tiên của suy giảm chức năng phổi. Các nghiên cứu nhấn mạnh rằng, khó thở khi hoạt động bình thường như đi bộ, leo cầu thang hoặc làm việc nhà có thể phản ánh tình trạng tắc nghẽn luồng khí sớm.
Trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và bệnh phổi kẽ, tình trạng trao đổi oxy giảm khiến cơ thể phải bù trừ bằng cách tăng cường hô hấp. Điều này biểu hiện dưới dạng khó thở ngay cả khi gắng sức nhẹ, một triệu chứng thường xuất hiện trước khi ho mãn tính.
2. Ho mãn tính và nhiều đờm
Mặc dù ho mãn tính là triệu chứng phổ biến của các bệnh về phổi, nhưng triệu chứng ban đầu có thể rất khó phát hiện. Các nghiên cứu khoa học định nghĩa ho mãn tính là tình trạng ho kéo dài từ 8 tuần trở lên ở người lớn. Ở giai đoạn sớm của COPD hoặc viêm phế quản mãn tính, ho nhẹ có thể xuất hiện từng đợt, thường kèm theo một lượng nhỏ đờm.
Ho mãn tính phát sinh từ tình trạng viêm niêm mạc đường thở và các tuyến nhầy tăng hoạt động. Tình trạng viêm này có thể kéo dài nhiều tháng trước khi các triệu chứng khác như khò khè hoặc khó chịu ở ngực xuất hiện rõ ràng. Do đó, việc nhận biết sớm tình trạng ho nhẹ, dai dẳng là một bước quan trọng trong chẩn đoán bệnh phổi tiềm ẩn.
3. Thở khò khè
Thở khò khè là do đường thở bị hẹp do viêm, tích tụ đờm hoặc co thắt phế quản. Nghiên cứu cho thấy, ngay cả tiếng khò khè nhẹ hoặc thỉnh thoảng mới xuất hiện cũng có liên quan đến các bệnh tắc nghẽn đường thở sớm như hen suyễn hoặc COPD.
4. Nhiễm trùng đường hô hấp thường xuyên
Nhiễm trùng tái phát như viêm phế quản, viêm phổi hoặc viêm xoang có thể cho thấy cơ chế bảo vệ phổi bị suy yếu. Các nghiên cứu cho thấy, bệnh phổi giai đoạn sớm, đặc biệt là COPD hoặc xơ nang, có thể làm suy yếu khả năng làm sạch mầm bệnh và mảnh vụn của đường thở. Điều này dẫn đến tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Bệnh nhân bị nhiễm trùng đường hô hấp từ 2 đến 3 lần mỗi năm, đặc biệt là khi không có các yếu tố nguy cơ khác, nên được khám để đánh giá tình trạng phổi. Phát hiện sớm những trường hợp này có thể ngăn ngừa tổn thương đường thở lâu dài và các chu kỳ nhiễm trùng mãn tính.
5. Mệt mỏi kéo dài
Mệt mỏi là một triệu chứng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua ở giai đoạn đầu của bệnh phổi. Việc thiếu oxy khiến các tế bào hoạt động kém hiệu quả hơn, làm tăng nhu cầu trao đổi chất của cơ thể. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy, những người mắc COPD giai đoạn đầu hoặc bệnh phổi kẽ có thể bị mệt mỏi dai dẳng ngay cả khi có chế độ ngủ và lối sống bình thường.
Tình trạng mệt mỏi này thường tiến triển và có thể xuất hiện trước các triệu chứng hô hấp khác. Việc nhận biết tình trạng này kết hợp với khó thở nhẹ hoặc nhiễm trùng thường xuyên có thể giúp các bác sĩ lâm sàng tiến hành xét nghiệm sớm.
6. Giảm cân không chủ ý
Sụt cân không rõ nguyên nhân là một dấu hiệu cảnh báo sớm khác được phát hiện ở nhiều bệnh lý về phổi. Viêm mãn tính, tăng tiêu hao năng lượng do thở khó khăn và giảm cảm giác thèm ăn góp phần gây sụt cân dần dần.
Trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và ung thư phổi giai đoạn đầu, nghiên cứu cho thấy sụt cân không chủ ý có liên quan đến tiên lượng xấu hơn nếu không được điều trị. Việc theo dõi các trường hợp sụt cân nhẹ nhưng liên tục, đặc biệt là khi kèm theo mệt mỏi hoặc các triệu chứng hô hấp, là rất quan trọng.
7. Đau tức ngực hoặc khó chịu
Cảm giác tức ngực hoặc khó chịu nhẹ có thể bị bỏ qua do nguyên nhân cơ xương khớp hoặc tiêu hóa. Tuy nhiên, ở những bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn giai đoạn đầu, những cảm giác này thường phản ánh tình trạng viêm đường thở hoặc giảm khả năng đàn hồi của phổi.
8. Môi hoặc đầu ngón tay tím tái
Mặc dù ít phổ biến hơn ở giai đoạn đầu của bệnh, nồng độ oxy trong máu thấp có thể dẫn đến chứng tím tái, đặc biệt là ở môi, móng tay hoặc đầu ngón tay.
Các yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi sớm
Có nhiều bằng chứng chỉ ra một số yếu tố nguy cơ chính làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi sớm:
- Hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá
- Nghề nghiệp thường xuyên tiếp xúc với bụi, khói hoặc hóa chất
- Tiếp xúc lâu dài với các chất hóa chất
- Yếu tố di truyền
- Tuổi cao
- Các tình trạng bệnh lý hiện có như hen suyễn hoặc nhiễm trùng đường hô hấp tái phát
Việc nhận biết các yếu tố rủi ro này cùng với các triệu chứng khó phát hiện có thể giúp phát hiện sớm và đánh giá y tế kịp thời.
Các biện pháp phòng ngừa
Các nghiên cứu khoa học cho thấy, bệnh phổi có thể được phòng tránh thông qua các biện pháp can thiệp về lối sống và môi trường:
- Tránh khói thuốc lá: Bỏ thuốc lá vẫn là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất.
- Giảm thiểu tiếp xúc với chất gây ô nhiễm: Giảm tiếp xúc với ô nhiễm không khí trong nhà và ngoài trời.
- Hoạt động thể chất thường xuyên: Cải thiện dung tích phổi và sức khỏe tim mạch nói chung.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Giảm căng thẳng trao đổi chất và cải thiện hiệu quả hô hấp.
- Biện pháp an toàn nghề nghiệp: Sử dụng thiết bị bảo hộ khi tiếp xúc với bụi hoặc hóa chất.
