Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất của cơ thể, đóng vai trò then chốt trong nhiều chức năng sống, bao gồm lọc máu, sản xuất mật và chuyển hóa chất dinh dưỡng. Gan hoạt động như một hệ thống lọc chính, loại bỏ độc tố và các sản phẩm thải ra khỏi máu.
Tuy nhiên, một số loại thực phẩm tưởng chừng vô hại có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe gan, dẫn đến các bệnh như gan nhiễm mỡ, xơ gan, bệnh gan nhiễm mỡ, suy gan cấp và bệnh gan mãn tính. Dưới đây là 3 loại thực phẩm thuộc nhóm này.
Thực phẩm chứa nhiều fructose
Fructose là một loại đường tự nhiên trong trái cây, mật ong và một số chất làm ngọt như siro ngô giàu fructose. Mặc dù lượng nhỏ fructose từ trái cây nguyên chất thường an toàn, việc tiêu thụ quá nhiều fructose - đặc biệt từ thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống có đường - có thể gây hại cho gan.
Mật ong tốt nhưng chứa nhiều fructose, tiêu thụ nhiều gây hại gan.
Khi bạn tiêu thụ nhiều fructose, gan phải hoạt động tích cực để phân giải nó. Không giống như glucose, fructose chủ yếu được chuyển hóa tại gan, nơi nó có thể nhanh chóng biến thành chất béo. Điều này dẫn đến tình trạng chất béo tích tụ trong gan, gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Theo thời gian, sự tích tụ chất béo này có thể gây viêm, hình thành sẹo (xơ gan), thậm chí dẫn đến ung thư gan.
Tiêu thụ nhiều fructose cũng làm tăng stress oxy hóa và viêm trong gan. Nó có thể làm tăng nồng độ acid uric và huyết áp, gây ra tình trạng kháng insulin - nghĩa là cơ thể không phản ứng tốt với insulin. Những thay đổi này làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan và các vấn đề sức khỏe khác như tiểu đường và bệnh tim mạch.
Vấn đề đặc biệt nghiêm trọng với các loại thực phẩm và đồ uống chế biến chứa fructose bổ sung, như nước ngọt có ga, kẹo, và nhiều loại bánh nướng. Những thực phẩm này có thể khiến gan bị quá tải, không thể xử lý fructose một cách an toàn, từ đó dẫn đến tổn thương gan.
Dầu hạt công nghiệp
Dầu hạt công nghiệp là các loại dầu được chiết xuất từ hạt hướng dương, đậu nành hoặc ngô. Những loại dầu này rất phổ biến trong thực phẩm chế biến sẵn và đồ chiên rán. Mặc dù là nguồn gốc từ thực vật, có vẻ "lành mạnh", thực tế chúng cũng gây hại gan và sức khỏe tổng thể.
Các loại dầu này chứa hàm lượng acid béo omega-6 rất cao. Dù omega-6 cần thiết cho cơ thể ở một lượng nhỏ, khi tiêu thụ quá nhiều, nó có thể gây ra viêm mãn tính, bao gồm cả viêm gan. Tình trạng viêm kéo dài này có thể dẫn đến tổn thương gan và các bệnh như gan nhiễm mỡ.
Dầu hạt như dầu hướng dương chứa nhiều omega-6, tiêu thụ nhiều dễ gây viêm.
Ngoài ra, dầu hạt công nghiệp rất không ổn định và dễ bị oxy hóa khi tiếp xúc với nhiệt, ánh sáng hoặc hóa chất trong quá trình sản xuất, nấu nướng. Quá trình oxy hóa này tạo ra các chất có hại như chất béo trans (trans fats) và peroxide lipid. Chất béo trans liên quan đến bệnh tim mạch và tiểu đường loại 2, còn peroxide lipid có thể phá hủy tế bào gan bằng cách làm hỏng ADN và protein.
Việc đun đi đun lại các loại dầu này khiến chúng càng trở nên độc hại hơn, làm tăng nguy cơ viêm và tổn thương gan. Một số nghiên cứu còn cho thấy dầu hạt công nghiệp có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, từ đó góp phần gây viêm và các vấn đề về gan.
Các chuyên gia khuyên bạn nên hạn chế sử dụng dầu hạt công nghiệp và chọn các loại chất béo lành mạnh hơn như: dầu ô liu, dầu dừa, dầu cám gạo và ghee (bơ tinh luyện Ấn Độ). Những loại dầu này ổn định hơn và ít gây viêm hơn cho cơ thể.
Nước ép trái cây
Nhiều người nghĩ nước ép trái cây rất tốt cho sức khỏe, nhưng hầu hết các loại bán sẵn trên thị trường đều chứa nhiều đường và ít chất xơ. Khi ép trái cây, chất xơ tự nhiên bị loại bỏ, chỉ còn lại chủ yếu là đường, đặc biệt là fructose.
Uống nhiều nước ép trái cây có thể gây ra những vấn đề tương tự lạm dụng thực phẩm chế biến chứa hàm lượng fructose lớn. Gan phải xử lý tất cả lượng đường đó, có thể dẫn đến tích tụ chất béo, viêm và stress oxy hóa trong các tế bào gan.
Nước ép trái cây đã loại bỏ chất xơ, chỉ còn lại nhiều đường, tiêu thụ nhiều gây hại gan.
Không giống trái cây nguyên quả, nước ép trái cây làm tăng nhanh lượng đường trong máu và fructose, khiến gan quá tải. Điều này có thể làm trầm trọng thêm bệnh gan nhiễm mỡ và tăng nguy cơ tổn thương gan.
Đối với những người lo lắng về sức khỏe gan, tốt hơn hết là nên ăn trái cây nguyên quả thay vì uống nước ép. Trái cây nguyên quả chứa chất xơ làm chậm quá trình hấp thụ đường và giảm gánh nặng cho gan. Tránh các loại nước ép trái cây không có cùi và bỏ thêm đường vì chúng góp phần gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ và viêm giống như nước ngọt có đường.
