Kết hôn hơn 10 năm, anh Hoàng Minh (40 tuổi, phường Cầu Ông Lãnh, TPHCM) vẫn giữ thói quen hút thuốc lá từ khi lên đại học. Khi có bạn gái, anh nhiều lần hứa sẽ cai nhưng không làm được. Bạn gái anh Minh cũng là vợ anh bây giờ khi ấy vẫn tin rằng chỉ cần yêu nhau đủ nhiều, rồi anh sẽ tự nguyện thay đổi.
Sau đám cưới, anh Minh vẫn hút thuốc, vợ chồng anh cãi nhau ngày một nhiều vì không tìm được tiếng nói chung. Mọi thứ chỉ thực sự thay đổi khi con gái lớn anh Minh chào đời.
Vợ chồng anh đã cùng thống nhất một quy ước. Anh Minh chỉ được hút thuốc ở ban công hoặc ngoài sân, không hút trong nhà hay khi bé ở gần. Với vợ chồng anh, chỉ cần không hút trước mặt con là đủ.
Tuy nhiên, cả hai đều không biết rằng, đôi khi điều làm tổn thương con trẻ không nằm trong khoảnh khắc người lớn nhìn thấy, mà nằm trong những thứ vô hình còn bám lại rất lâu sau đó.
Nhiều đứa trẻ có hệ hô hấp kém khỏe mạnh vì sống chung với khói thuốc của người thân từ nhỏ (Ảnh minh họa: AP).
Trẻ có thể bị ảnh hưởng ngay cả khi… không ai hút thuốc trước mặt
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc lá là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe công cộng toàn cầu, gây ra hơn 8 triệu ca tử vong/năm, trong đó có 1,3 triệu trường hợp là do hít khói thuốc thụ động.
Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hóa chất như nicotine, hắc ín, CO, formaldehyde, benzene... Trong đó, ít nhất 250 chất được biết là độc hại và có khả năng gây ung thư.
Chia sẻ với Dân trí, BSCKII Nguyễn Cát Phương Vũ, khoa Hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TPHCM) nhấn mạnh, thuốc lá dưới mọi hình thức gồm thuốc lá điếu, thuốc lá điện tử (E-cigarette), khói thuốc thụ động (second-hand smoke) và khói thuốc tồn lưu (third-hand smoke) đều gây hại trực tiếp đến sức khỏe trẻ em.
“Trẻ dễ mắc viêm phổi, viêm phế quản, lên cơn hen nặng hơn và phải nhập viện nhiều hơn. Bộ máy hô hấp của trẻ còn non nớt nên dù tiếp xúc trong thời gian ngắn, trẻ vẫn có thể bị tổn thương”, chuyên gia nói.
Ý thức được tác hại của khói thuốc lên sức khỏe con trẻ nhưng không thể bỏ thuốc, nhiều phụ huynh lựa chọn không hút thuốc trước mặt con hoặc chỉ hút khi vắng mặt con trẻ.
“Phụ huynh tưởng rằng hút ngoài ban công đóng cửa là đủ an toàn, nhưng độc chất vẫn bám lại và theo vào nhà. Trẻ nhỏ là người chịu hậu quả đầu tiên”, BS Vũ cảnh báo.
Theo BS Vũ, trẻ vẫn có thể bị phơi nhiễm độc chất từ thuốc lá ngay cả khi người lớn hút ở phòng khác. Khói thuốc tồn lưu - lớp hóa chất bám lại trên quần áo, ghế, rèm cửa, sàn nhà hay trong xe hơi - có thể tiếp tục phát tán và được trẻ hít vào hoặc nuốt phải. Khói tồn lưu chứa độc chất và có thể gây kích ứng hô hấp, thậm chí liên quan các nguy cơ ung thư.
Trẻ em có thể bị ảnh hưởng bởi khói thuốc bám vào quần áo cha mẹ hoặc các vật thể trong môi trường xung quanh (Ảnh: Shutterstock).
Ngoài ra, BS Vũ cũng nhấn mạnh, thuốc lá điện tử độc hại không kém thuốc lá truyền thống. Khói thuốc lá điện tử cũng chứa nicotine, aldehyde, kim loại nặng và nhiều hóa chất gây hại tương tự thuốc lá truyền thống.
Ngoài ra, thuốc lá điện tử đang trở thành “cánh cửa mở” khiến trẻ và thanh thiếu niên tiếp cận nicotine sớm hơn.
Tăng nguy cơ đột tử, nhiễm trùng hô hấp và ảnh hưởng phát triển não
Theo BS Vũ, các tổ chức y tế lớn trên thế giới đều thống nhất, ngay cả việc tiếp xúc ngắn ngủi với khói thuốc thụ động cũng đủ gây hại, đặc biệt ở trẻ em. Trẻ em nhạy cảm hơn người lớn rất nhiều do đường thở nhỏ, phổi đang trong giai đoạn phát triển và hệ miễn dịch còn yếu.
Trẻ có mẹ hút thuốc khi mang thai hoặc sống trong môi trường có khói thuốc có nguy cơ cao bị đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS), nhiễm trùng hô hấp (viêm phổi, viêm phế quản), cơn hen nặng và nhập viện, viêm tai giữa, chậm phát triển phổi và ảnh hưởng phát triển thần kinh nếu tiếp xúc trước sinh hoặc trong giai đoạn thanh thiếu niên.
Nicotine đi qua nhau thai, ảnh hưởng trực tiếp lên quá trình hình thành mạng lưới thần kinh ở thai nhi, dẫn đến nguy cơ sinh non, nhẹ cân, chậm phát triển thai. Trẻ sinh ra có nguy cơ giảm khả năng tập trung, tăng hành vi tăng động, từ đó ảnh hưởng đến kết quả học tập cũng như phát triển.
Người mẹ hút thuốc trong thai kỳ có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ đột tử ở trẻ sơ sinh và dị tật bẩm sinh.
Việc tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động khi mang thai cũng làm tăng 23% nguy cơ thai chết lưu và tăng 13% nguy cơ dị tật bẩm sinh.
Ngoài ra, ở độ tuổi thanh thiếu niên, não rất nhạy cảm với nicotine. Thanh thiếu niên thử vài lần đã có thể nghiện nhanh hơn người lớn.
Theo BS Vũ, môi trường an toàn cho trẻ phải là môi trường hoàn toàn không khói thuốc, từ trong nhà, trong xe, nơi giữ trẻ, trường học.
Vị bác sĩ nhấn mạnh, không có mức tiếp xúc khói thuốc an toàn. Do đó, nếu muốn bảo vệ con, cai thuốc lá là hành động thiết thực nhất. Ngoài ra, không để con tiếp xúc gần với người hút thuốc.
Bên cạnh đó, nhà trường, cộng đồng cũng cần tăng truyền thông về môi trường không khói thuốc. Các cơ sở y tế nên lồng ghép sàng lọc tiếp xúc khói thuốc trong khám nhi cũng như hỗ trợ cha mẹ tiếp cận chương trình cai thuốc thông qua đường dây tư vấn, bác sĩ gia đình.
