Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) cũng là một thách thức nghiêm trọng, với tỉ lệ mắc ở người trên 40 tuổi lên đến 4,2%, thuộc nhóm cao nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Đáng lo ngại, chỉ 25,6% người mắc COPD sử dụng thuốc điều trị, trong khi nhiều bệnh nhân còn thiếu kiến thức và tuân thủ điều trị chưa đầy đủ. Tỉ lệ mắc hen phế quản là 4,1%, nhưng chỉ khoảng 29% người bệnh được điều trị dự phòng và chưa đến 40% được kiểm soát tốt.
Những thách thức trong điều trị
Tại hội nghị tham vấn về "Chương trình Sức khỏe Phổi Việt Nam giai đoạn 2025-2027" do Cục Quản lí Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) tổ chức ngày 26/3, GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, nhấn mạnh rằng các bệnh phổi không lây nhiễm, đặc biệt là COPD, hen suyễn và ung thư phổi, đang trở thành gánh nặng y tế và kinh tế lớn.
PGS.TS Đỗ Hùng Kiên, Phó Giám đốc Bệnh viện K, cho biết 75% bệnh nhân ung thư phổi được phát hiện ở giai đoạn muộn, khiến tỉ lệ sống sau 5 năm chỉ đạt 14,8%. Một trong những nguyên nhân là việc sàng lọc và phát hiện sớm chưa được triển khai rộng rãi, do thiếu trang thiết bị, chuyên môn, cũng như bảo hiểm y tế chưa chi trả cho các phương pháp tầm soát.
 |
Thở máy không xâm nhập cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh COPD giai đoạn nặng. |
Theo PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, việc quản lí bệnh COPD gặp nhiều khó khăn do bệnh nhân chưa được tiếp cận đầy đủ với các phác đồ điều trị hiện đại. Nhiều bệnh nhân có xu hướng tự ý dùng thuốc không theo chỉ định, hoặc lo lắng về tác dụng phụ, dẫn đến kiểm soát bệnh kém. Với bệnh hen, có đến 83,5% bệnh nhân thiếu kiến thức về bệnh, trong đó 30% nhầm lẫn giữa thuốc kiểm soát và thuốc giảm triệu chứng, gây ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
Các chuyên gia cùng chung nhận định, bệnh về phổi, bao gồm COPD, hen suyễn và ung thư phổi, là những thách thức đáng kể đối với sức khỏe cộng đồng. Các yếu tố như hút thuốc, ô nhiễm môi trường, phơi nhiễm nghề nghiệp và khuynh hướng di truyền góp phần vào tỉ lệ mắc bệnh và tỉ lệ mắc bệnh này ngày càng tăng cao. Các nhóm dân số dễ bị tổn thương đặc biệt phải gánh chịu gánh nặng của những tác động này, phải đối mặt với rủi ro cao hơn và khả năng tiếp cận các nguồn lực còn hạn chế.
Giải pháp
Nhằm khắc phục thực trạng này, Bộ Y tế đã xây dựng Chương trình Sức khỏe Phổi Việt Nam với ba nguyên tắc cốt lõi: tiếp cận toàn diện, lấy người dân làm trung tâm và ứng dụng khoa học công nghệ. Chương trình đặt ra mục tiêu phát hiện sớm 50% số ca mắc COPD và hen suyễn, kiểm soát tốt trên 20% bệnh nhân, đồng thời tăng tỉ lệ phát hiện sớm ung thư phổi lên 40%.
Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống đáng kể trong tầm soát, chẩn đoán sớm, điều trị, quản lí và đặc biệt là khả năng tiếp cận y tế chất lượng ngay từ tuyến cơ sở. Nhận diện những thách thức và cơ hội, Chương trình Sức khỏe Phổi Việt Nam giai đoạn 2025–2027 như một sáng kiến hợp tác công – tư, dựa trên ba nguyên tắc cốt lõi: tiếp cận toàn diện – lấy người dân làm trung tâm – và ứng dụng khoa học công nghệ.
 |
PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ tại hội nghị. |
Một số giải pháp quan trọng sẽ được triển khai bao gồm: Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức thông qua các chiến dịch cộng đồng như "CareMe – Yêu lấy mình"; Đào tạo cán bộ y tế tuyến cơ sở về quản lí và điều trị bệnh phổi thông qua hướng dẫn lâm sàng và các mô hình quản lí tiên tiến; Ứng dụng công nghệ số, AI và dữ liệu lớn để theo dõi và quản lí bệnh nhân, giúp cải thiện hiệu quả điều trị; Thúc đẩy tầm soát và chẩn đoán sớm bệnh phổi không lây nhiễm thông qua các chương trình tầm soát tại cộng đồng; Phối hợp đa ngành để thúc đẩy công bằng y tế, đảm bảo mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng.
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, "Chăm sóc sức khỏe phải lấy người dân làm trung tâm và đảm bảo mọi người dân được tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng với chi phí hợp lí". Ông nhấn mạnh rằng việc triển khai Chương trình Sức khỏe Phổi Việt Nam sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giảm gánh nặng bệnh tật, kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng sống cho người dân.
Chương trình cũng đặt mục tiêu hướng đến một hệ thống y tế xanh và bền vững, trong đó có các sáng kiến giảm thiểu ô nhiễm không khí – một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh phổi. Đồng thời, sẽ có các biện pháp nhằm hỗ trợ nhóm dân số dễ bị tổn thương, đảm bảo họ có thể tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe phổi một cách bình đẳng.
Với sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong và ngoài nước, Chương trình Sức khỏe Phổi Việt Nam 2025-2027 được kỳ vọng sẽ trở thành một dấu mốc quan trọng trong hành trình bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giúp giảm thiểu số ca mắc và tử vong do các bệnh phổi, mang lại cơ hội sống khỏe mạnh hơn cho hàng triệu người dân Việt Nam.
