Bộ Y tế cho biết tỉ số giới tính khi sinh tại Việt Nam liên tục vượt ngưỡng tự nhiên (103–107 trẻ trai/100 trẻ gái). Năm 2006 là 109,8; năm 2015 là 112,8; đến năm 2024 là 111,4.
Nếu xu hướng này không được kiểm soát, đến năm 2039, Việt Nam sẽ thừa 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi 15–49, con số này có thể tăng lên 2,5 triệu vào năm 2059.
Siêu âm thai cho thai phụ tại cơ sở y tế. Ảnh: Internet
Theo thống kê, sự mất cân bằng chủ yếu tập trung ở các tỉnh phía Bắc, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Hồng. 10 trong 11 tỉnh thuộc khu vực này có tỷ lệ trên 110, nổi bật là Bắc Ninh, Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1) và Hưng Yên (116,7).
Một số tỉnh miền Trung du và miền núi phía Bắc cũng ghi nhận tỉ lệ cao như Bắc Giang (116,3), Sơn La (115), Lạng Sơn (114,5) và Phú Thọ (113,6). Ngược lại, các tỉnh phía Nam giữ mức gần cân bằng tự nhiên, dao động từ 105 đến 108.
Mất cân bằng giới tính kéo theo hệ lụy xã hội nghiêm trọng như gia tăng nam giới kết hôn muộn hoặc không thể kết hôn, phá vỡ cấu trúc gia đình, buôn bán phụ nữ, mại dâm, bạo lực giới và tội phạm xuyên quốc gia.
Bộ Y tế đã hoàn thiện dự thảo Luật Dân số, theo hướng chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Mục tiêu là khống chế hiệu quả tốc độ gia tăng tỉ số giới tính khi sinh, tiến tới đưa về mức cân bằng tự nhiên, phấn đấu đến năm 2030 đạt dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống.
Theo đó, sẽ triển khai đồng bộ 4 nhóm biện pháp chính để giảm tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.
Cụ thể, áp dụng biện pháp pháp lý (quy định các hành vi bị nghiêm cấm liên quan đến lựa chọn giới tính); biện pháp thúc đẩy bình đẳng giới; hỗ trợ về kinh tế và xã hội nhằm tạo điều kiện thuận lợi để giảm áp lực về kinh tế và văn hóa dẫn đến quan niệm ưa thích con trai; và truyền thông cộng đồng nhằm thay đổi nhận thức của toàn xã hội về giá trị của phụ nữ và trẻ em gái.
Luật Dân số cũng quy định hành vi bị nghiêm cấm là: "Lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức; nghiên cứu, sản xuất, nhập khẩu, lưu hành các sản phẩm ứng dụng trong chẩn đoán, lựa chọn giới tính trước khi sinh".
Nhân viên y tế chăm sóc trẻ sơ sinh sau khi chào đời
Đồng thời, dự thảo quy định về kiểm soát lựa chọn giới tính thai nhi để bảo đảm cân bằng giới tính khi sinh theo quy luật sinh sản tự nhiên.
Mức xử phạt hành chính tăng lên tối đa 100 triệu đồng, gấp ba lần so với quy định hiện hành (cao nhất là 30 triệu đồng).
Dự thảo quy định các cơ sở y tế có trách nhiệm tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn, khuyến khích nam nữ thực hiện. Người thuộc diện chính sách, vùng khó khăn được Nhà nước hỗ trợ. Một số bệnh bắt buộc phải khám trước khi kết hôn.
Ngoài ra, các cơ sở sản, nhi phải cung cấp dịch vụ tầm soát, chẩn đoán và điều trị trước sinh, sơ sinh.
