PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa, Trưởng khoa Cơ Xương Khớp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết đa u tủy xương do tương bào (plasmocyte) trong tủy xương bị đột biến, phát triển bất thường và tăng sinh quá mức. Bệnh gây thiếu máu do tế bào ung thư tăng sinh lấn át các tế bào máu khỏe mạnh khác, sau đó sản xuất quá nhiều kháng thể làm tắc nghẽn ống thận dẫn đến suy thận. Bệnh cũng gây tiêu xương tại nhiều vị trí, dẫn đến đau nhức, gãy xương bệnh lý, có thể nhầm với gãy xương do loãng xương.
Việt Nam ghi nhận 607 ca mắc u đa tủy xương, 562 ca tử vong, tỷ lệ mắc bệnh là 1,7/100.000 người, theo Globocan năm 2022. Đa u tủy xương phát triển thầm lặng, dễ chẩn đoán nhầm và bỏ sót bệnh do nhiều triệu chứng chồng lấp các bệnh cơ xương khớp thông thường như đau lưng do thoái hóa, thoát vị đĩa đệm.
Đơn cử ông Thịnh, 81 tuổi, đau cột sống thắt lưng 3 tháng, được chẩn đoán thoái hóa khớp, khó thay đổi tư thế hay vận động. Ông đến Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Cầu Giấy (Hà Nội) chụp cộng hưởng từ (MRI) và cắt lớp vi tính (CT) cho thấy nhiều ổ tổn thương tiêu xương, phá vỡ vỏ xương ở cột sống ngực, xương sườn và thắt lưng. Sinh thiết tủy xương xác định ông mắc bệnh đa u tủy xương.
Tổn thương tiêu xương của ông Thịnh trên phim chụp CT. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Còn bà Ly, 71 tuổi, ba tháng trước bị gãy tay sau cú va đập nhẹ. Một tháng gần đây, bà đau lưng, được bác sĩ một bệnh viện chẩn đoán loãng xương, thoái hóa cột sống thắt lưng, uống thuốc theo đơn không bớt. Bà đến Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Cầu Giấy khám, xét nghiệm máu cho thấy thiếu máu, tăng canxi máu và nồng độ kháng thể IgG bất thường. Kết quả điện di miễn dịch ghi nhận tăng sinh tương bào. Sinh thiết xương tại vị trí tiêu xương đầu trên xương cánh tay phải, nơi gãy xương cũ của bà Ly, phát hiện tương bào đa u tủy xương; xét nghiệm huyết tủy đồ và xét nghiệm gene khẳng định bệnh.
TS.BS Vũ Hữu Khiêm, Trưởng khoa Ung bướu, cho biết đa u tủy xương là bệnh rất ác tính, hiện chưa chữa khỏi được hoàn toàn. Song song quá trình điều trị kiểm soát triệu chứng, ngăn bệnh tiến triển, bệnh nhân tập phục hồi chức năng để nâng cao chất lượng sống.
Các lựa chọn điều trị bệnh đa u tủy xương rất phức tạp, bao gồm nhiều loại thuốc kết hợp, ghép tế bào gốc tự thân, liệu pháp tế bào CAR-T cell cho bệnh đa u tủy xương tái phát hoặc kháng trị, cùng với thuốc chống hủy xương, xạ trị bổ trợ và phẫu thuật khi cần thiết. Các chiến lược điều trị được khuyến nghị khác nhau, tùy thuộc tình trạng và thể trạng bệnh nhân.
Lựa chọn tốt nhất cho bệnh nhân đa u tủy xương là ghép tủy, lấy tế bào gốc máu của chính bệnh nhân, dùng hóa trị liều cao để tiêu diệt tương bào đột biến, sau đó truyền lại tế bào gốc để tái tạo tủy mới. Phương pháp này có thể làm bệnh giảm nhiều năm, nhưng chỉ định cho bệnh nhân trẻ, có thể trạng tốt, chịu đựng được hóa trị liều cao.
Ông Thịnh tuổi cao, thể trạng yếu, không còn chỉ định ghép tủy nhưng có thể dùng thuốc hóa trị nhẹ để gây chết tương bào ung thư, xạ trị giúp kiểm soát triệu chứng ở các ổ tiêu xương, giảm nguy cơ gãy xương. Bà Ly sức khỏe tốt hơn, có thể điều trị tích cực hơn bằng phác đồ phối hợp thuốc hóa trị giúp giảm đau xương nhanh, bảo vệ thận và giảm canxi máu.
PGS Hoa khám cho bà Ly. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Đa u tủy xương thường dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như thiếu máu, suy thận, phải lọc máu, tăng nguy cơ gãy xương, nhiễm trùng và tử vong, theo PGS Hoa. Do đó, cần phân biệt cơn đau lưng do thoái hóa (thường giảm khi nghỉ ngơi, đáp ứng thuốc điều trị) hay đau do bệnh đa u tủy (thường liên tục cả ngày lẫn đêm, nghỉ ngơi và điều trị không đỡ). Khi có triệu chứng nghi ngờ, bệnh nhân cần khám ở cơ sở y tế đa chuyên khoa để được chẩn đoán chuyên sâu, phát hiện bệnh và điều trị kịp thời.
Hiện chưa có biện pháp phòng ngừa bệnh đặc hiệu. Nên duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, tập luyện thể dục thường xuyên, không hút thuốc lá, hạn chế uống rượu bia. Kiểm soát căng thẳng và tránh phơi nhiễm chất độc hoặc phóng xạ giúp phòng ngừa một phần. Khám sức khỏe định kỳ, xét nghiệm máu, nước tiểu, chụp X-quang có thể phát hiện bệnh kịp thời.
*Tên bệnh nhân đã được thay đổi
