Thị trường công nghệ toàn cầu, vốn không bao giờ thiếu những cuộc đối đầu gay gắt, gần đây lại được một phen dậy sóng trước màn ra mắt của dòng flagship mới từ Xiaomi.
Giữa lúc người hâm mộ đang chờ đợi một cái tên mang tính đột phá, gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc đã chọn một nước đi không thể táo bạo hơn: đặt tên cho các sản phẩm đầu bảng của mình là Xiaomi 17, Xiaomi 17 Pro và Xiaomi 17 Pro Max. Sự trùng hợp một cách có chủ đích với dòng iPhone 17 của Apple đã ngay lập tức biến buổi ra mắt sản phẩm thành một cuộc tranh cãi nảy lửa.
Đây không phải là lần đầu tiên Xiaomi bị đặt dưới lăng kính "kẻ bắt chước". Hành động này thực chất là đỉnh cao của một chiến lược đã được mài giũa và thực thi trong suốt hơn một thập kỷ.
Câu hỏi lớn được đặt ra là: Làm thế nào một chiến lược "học hỏi" trắng trợn như vậy không những không đẩy Xiaomi vào ngõ cụt mà còn trở thành bệ phóng đưa họ lên đỉnh cao, trở thành một thế lực đáng gờm trên thị trường và đặc biệt được ưa chuộng tại Việt Nam?
Bản sao từ trong ra ngoài
Câu chuyện bắt chước thái quá của Xiaomi có một lịch sử kéo dài từ nhiều năm, ngấm sâu trong hàng loạt sản phẩm thuộc hệ sinh thái khổng lồ của công ty Trung Quốc.
iPhone X và Mi 8 nhìn như anh em song sinh.
Ra mắt vào năm 2018, chỉ một thời gian ngắn sau khi iPhone X làm rung chuyển thế giới với thiết kế "tai thỏ", Xiaomi giới thiệu Mi 8 – một chiếc smartphone được ví như "người anh em song sinh" với thiết bị của Apple.
Sự tương đồng đến kinh ngạc, từ màn hình "tai thỏ" cho đến cụm camera kép đặt dọc ở mặt sau với đèn flash nằm giữa hai ống kính, tất cả đều là sự tái hiện gần như hoàn hảo.
Mặc dù bên trong là hệ điều hành Android và con chip Snapdragon 845 khác biệt hoàn toàn với iOS và chip A11 Bionic của Apple, vẻ ngoài của Mi 8 đã định vị nó như một "iPhone X giá rẻ" trong tâm trí người tiêu dùng.
Một năm sau, Xiaomi tiếp tục chiến lược này với chiếc smartwatch đầu tiên của mình, Mi Watch. Sản phẩm được giới công nghệ đánh giá là giống Apple Watch đến 90%.
Từ mặt đồng hồ vuông với bốn góc được bo tròn mềm mại, núm xoay Digital Crown để cuộn nội dung, cho đến nút bấm vật lý bên cạnh phải, tất cả các chi tiết mang tính biểu tượng của Apple Watch đều được tái tạo một cách tỉ mỉ. Ngay cả giao diện phần mềm cũng được tùy biến với tên gọi "MIUI for Watch" để mang lại cảm giác sử dụng quen thuộc cho những ai đã từng trải nghiệm watchOS.
Theo thời gian, sự sao chép của Xiaomi trở nên tinh tế hơn. Thay vì sao chép 1-1, họ bắt đầu "vay mượn" ngôn ngữ thiết kế. Ví dụ điển hình là Xiaomi 13, với khung viền nhôm được vát phẳng và mặt lưng kính, tạo ra một tổng thể vuông vức gợi nhớ mạnh mẽ đến thiết kế của iPhone 14 Pro, dù có những khác biệt về vật liệu và cảm giác cầm nắm nhẹ nhàng, thoải mái hơn.
Cuộc rượt đuổi không chỉ dừng lại ở phần cứng. Ngay từ những ngày đầu, giao diện người dùng của Xiaomi đã cho thấy một sự "học hỏi" sâu sắc từ iOS của Apple.
Giao diện MIUI, lớp vỏ tùy biến trên nền Android của Xiaomi, ngay từ phiên bản V7 đã có nhiều điểm tương đồng với iOS 9. Cả hai đều đi theo phong cách icon phẳng, màu mè, giao diện đa nhiệm và thanh phím tắt nhanh có nhiều nét tương đồng. Thậm chí, các tính năng cốt lõi như "Không làm phiền" (Do Not Disturb) và "Chế độ nguồn điện thấp" (Low Power Mode) trên MIUI V7 cũng có cách thức hoạt động gần giống với những gì Apple đã triển khai trên iOS 9.
Với sự ra đời của HyperOS 3 trên dòng Xiaomi 17, sự tương đồng này đã đạt đến đỉnh điểm. Xiaomi không chỉ sao chép về mặt thẩm mỹ với phong cách "Liquid Glass" giống iOS 26, mà còn sao chép cả triết lý thiết kế tương tác người dùng. Tính năng "HyperIsland" là một bản sao chức năng gần như 1-1 của Dynamic Island, cho thấy Xiaomi không ngần ngại học hỏi cả những ý tưởng đột phá nhất của đối thủ.
Chiến lược "học hỏi" còn được thể hiện qua chính hình ảnh của người đứng đầu công ty, CEO Lei Jun. Trong những năm đầu xây dựng thương hiệu, ông đã xây dựng một hình ảnh cá nhân có nhiều nét tương đồng đáng kinh ngạc với huyền thoại Steve Jobs.
Hình ảnh Lei Jun đứng trên sân khấu trong chiếc áo thun đen, quần jean xanh và giày thể thao đã trở thành biểu tượng, gợi nhớ trực tiếp đến phong cách ăn mặc tối giản của Steve Jobs. Phong cách thuyết trình của ông cũng vậy: các slide trình chiếu tối giản, ít chữ, tập trung vào hình ảnh và những con số ấn tượng để làm nổi bật sản phẩm. Thậm chí, câu nói kinh điển "One more thing..." của Jobs cũng được Lei Jun sử dụng trong các sự kiện ra mắt sản phẩm của mình, một hành động cho thấy sự ngưỡng mộ và học hỏi không hề giấu giếm.
Sự sao chép của Xiaomi lan tỏa đến cả không gian vật lý và không gian ảo, nhằm tái tạo lại trải nghiệm khách hàng toàn diện mà Apple đã rất thành công.
Apple Store đã cách mạng hóa ngành bán lẻ với triết lý thiết kế tối giản, không gian mở, sử dụng các vật liệu cao cấp như kính, gỗ sồi, đá tự nhiên, và tập trung hoàn toàn vào việc cho khách hàng trải nghiệm sản phẩm. Các cửa hàng Mi Store, đặc biệt là các không gian trải nghiệm lớn, cũng đi theo triết lý này. Chúng được thiết kế như một "không gian kết nối", với cách bố trí rộng rãi, những chiếc bàn gỗ đơn giản trưng bày hàng trăm thiết bị để khách hàng có thể tự do tương tác và khám phá toàn bộ hệ sinh thái.
Ngay cả trên môi trường trực tuyến, từ trang web chính thức đến các hình ảnh quảng bá sản phẩm, Xiaomi cũng thường xuyên sử dụng phong cách tối giản với nền trắng, tập trung làm nổi bật sản phẩm, một phong cách vốn là đặc trưng của Apple.
Nhìn vào bức tranh toàn cảnh, rõ ràng sự bắt chước của Xiaomi không phải là ngẫu nhiên hay do thiếu sáng tạo. Nó là một chiến lược có chủ đích, nhất quán và thậm chí còn leo thang theo thời gian.
Nếu như Mi 8 là hành động sao chép một thiết kế đã thành công trên thị trường, thì việc đặt tên Xiaomi 17 là một bước đi táo bạo hơn nhiều. Nó không chỉ sao chép, mà còn là một hành động đối đầu trực diện, một tuyên bố rằng "chúng tôi là đối thủ ngang hàng của bạn".
Tại sao kẻ đạo nhái vẫn thành công?
Việc một thương hiệu sao chép trắng trợn đối thủ mà vẫn thành công vang dội là một nghịch lý. Tuy nhiên, đằng sau thành công của Xiaomi là một công thức được tính toán kỹ lưỡng, sự thấu hiểu tâm lý người dùng và cả marketing thông minh của thương hiệu đến từ Trung Quốc.
Yếu tố cốt lõi và hấp dẫn nhất trong công thức thành công của Xiaomi chính là triết lý "ngon, bổ, rẻ". Công ty đã định nghĩa lại khái niệm điện thoại giá rẻ bằng cách cung cấp những sản phẩm có thiết kế và cảm giác cao cấp, trang bị cấu hình phần cứng mạnh mẽ (thường là chip Snapdragon đầu bảng, RAM lớn, pin dung lượng cao, màn hình chất lượng), nhưng với mức giá chỉ bằng một nửa, thậm chí một phần ba so với iPhone.
Công ty chấp nhận một biên lợi nhuận trên phần cứng cực kỳ mỏng. Doanh thu chính của họ đến từ các dịch vụ internet, ứng dụng và một hệ sinh thái sản phẩm phụ kiện khổng lồ. Công thức này đã tạo ra những sản phẩm có giá trị vượt trội so với giá tiền, một điều cực kỳ thu hút người tiêu dùng, đặc biệt tại các thị trường nhạy cảm về giá như Việt Nam.
Xiaomi cũng khai thác một cách tài tình tâm lý của người tiêu dùng hiện đại. Trong một xã hội mà vật chất thường được dùng để thể hiện địa vị, việc sở hữu một chiếc iPhone không chỉ là mua một thiết bị công nghệ, mà còn là mua một biểu tượng của sự thành công và sành điệu. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ khả năng tài chính để chi trả cho biểu tượng đó.
Đây là lúc Xiaomi bước vào. Bằng cách tạo ra những sản phẩm có thẩm mỹ thiết kế rất giống iPhone, Xiaomi cung cấp một "lối tắt" hợp lý. Người dùng có được một sản phẩm mang lại cảm giác "sang chảnh", thỏa mãn mong muốn thể hiện bản thân mà không cần phải trả một cái giá quá cao.
Hành động bắt chước trắng trợn, đặc biệt là với cái tên Xiaomi 17, không phải là một sai lầm ngớ ngẩn mà là một chiêu marketing gây tranh cãi có chủ đích.
Bằng cách đặt sản phẩm của mình ngay cạnh cái tên iPhone 17, Xiaomi đã ngay lập tức tạo ra một làn sóng bàn luận khổng lồ trên mạng xã hội, các diễn đàn công nghệ và cả truyền thông chính thống. Quan trọng hơn, mọi cuộc tranh cãi này đều đặt Xiaomi song hành cùng Apple, tạo ra một sự liên kết thương hiệu miễn phí và vô giá.
Thay vì phải chi hàng triệu đô la cho các chiến dịch quảng cáo để định vị mình là đối thủ của Apple, Xiaomi chỉ cần "bắt chước" để được nhắc đến cùng với người dẫn đầu thị trường.
Mãi là kẻ bắt chước vĩ đại?
Sẽ là một thiếu sót lớn nếu chỉ nhìn nhận Xiaomi như một kẻ bắt chước. Song song với chiến lược "học hỏi" Apple, không thể phủ nhận công ty này đã liên tục đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, tạo ra những đột phá thực sự ở nhiều lĩnh vực quan trọng.
Nhiều người chắc hẳn sẽ còn nhớ đến Mi MIX. Ra mắt vào năm 2016, chiếc Mi MIX đầu tiên đã gây chấn động toàn ngành công nghiệp di động khi là smartphone đầu tiên trên thế giới sở hữu thiết kế "không viền ba cạnh". Đây là một bước đi táo bạo, đi trước thời đại, đã định hình lại ngôn ngữ thiết kế smartphone toàn cầu và khởi xướng cuộc đua viền màn hình mỏng mà chúng ta thấy ngày nay.
Trong khi Apple tỏ ra khá bảo thủ với công nghệ sạc và dung lượng pin, Xiaomi đã biến đây thành sân chơi của riêng mình và thiết lập những tiêu chuẩn mới cho toàn ngành.
Họ liên tục đẩy giới hạn công suất lên những tầm cao mới, từ 67W, 120W và thậm chí còn cao hơn nữa. Công nghệ này cho phép người dùng sạc đầy viên pin dung lượng lớn chỉ trong vòng chưa đầy 20 phút, một con số không tưởng đối với người dùng iPhone.
Giải quyết một trong những nỗi lo lớn nhất của người dùng smartphone, Xiaomi đã trang bị những viên pin có dung lượng cực lớn. Các mẫu flagship gần đây như Xiaomi 17 Pro và 17 Pro Max sở hữu viên pin lên tới 6,300mAh và 7,500mAh, những con số vượt trội so với bất kỳ đối thủ nào trên thị trường.
Nếu Apple có một hệ sinh thái sản phẩm khép kín và mạnh mẽ, thì Xiaomi cũng xây dựng một đế chế còn rộng lớn và dễ tiếp cận hơn rất nhiều. Với tầm nhìn chiến lược "Người - Xe - Nhà", Xiaomi đã tạo ra một mạng lưới kết nối hàng trăm thiết bị thông minh, từ những sản phẩm quen thuộc như TV, máy lọc không khí, robot hút bụi, cho đến cả xe điện.
Lợi thế cạnh tranh của hệ sinh thái Xiaomi nằm ở hai điểm: sự đa dạng và giá cả phải chăng. Trong khi hệ sinh thái của Apple tuy liền mạch nhưng rất đắt đỏ và giới hạn trong một số ít sản phẩm, hệ sinh thái của Xiaomi lại cực kỳ mở và có mức giá dễ tiếp cận.
Hành trình của Xiaomi từ một startup non trẻ đến một gã khổng lồ công nghệ toàn cầu là một trong những câu chuyện hấp dẫn. Công thức thành công của họlà sự kết hợp độc đáo giữa việc sao chép thẩm mỹ từ người dẫn đầu, cung cấp một giá trị đột phá không thể chối từ, và song song đó là nỗ lực đổi mới ở những lĩnh vực then chốt.
Chiến lược "bắt chước" đã đóng vai trò như một bệ phóng thần tốc, giúp Xiaomi tiết kiệm hàng tỷ đô la chi phí nghiên cứu phát triển ban đầu và chi phí marketing, đồng thời nhanh chóng chiếm lĩnh tâm trí người tiêu dùng.
Tuy nhiên, chiến lược này cũng là một con dao hai lưỡi. Nó đã tạo ra một rào cản vô hình, ngăn cản Xiaomi xây dựng một bản sắc thương hiệu cao cấp và độc nhất. Trong nhận thức của một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng, Xiaomi vẫn bị coi như hàng bình dân so với Apple.
Tại thị trường Việt Nam, Xiaomi đã xây dựng được một vị thế vô cùng vững chắc. Với thị phần luôn nằm trong top đầu và một cộng đồng người dùng đông đảo, công thức "ngon-bổ-rẻ" của họ vẫn còn rất hiệu quả. Người tiêu dùng Việt, đặc biệt là giới trẻ, vẫn rất ưa chuộng các sản phẩm có cấu hình cao, tính năng tốt và mức giá hợp lý.
Nhưng thách thức sẽ đến khi thị trường ngày càng trưởng thành hơn. Các báo cáo cho thấy người tiêu dùng Việt Nam đang sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn cho smartphone, và phân khúc tầm trung đang tăng trưởng mạnh mẽ. Trong bối cảnh đó, liệu chiến lược chỉ dựa vào giá rẻ và "bắt chước" có còn bền vững?
Để cạnh tranh ở phân khúc cao cấp và thuyết phục người dùng rằng họ không chỉ là một "lựa chọn thay thế giá rẻ" cho iPhone, Xiaomi sẽ cần phải dựa nhiều hơn vào những đổi mới thực sự mà họ đã và đang theo đuổi – từ thiết kế đột phá của dòng MIX, công nghệ pin và sạc vượt trội, cho đến sức mạnh của hệ sinh thái toàn diện.
Câu hỏi cuối cùng vẫn còn bỏ ngỏ: Liệu Xiaomi có thể thực hiện cú chuyển mình cuối cùng, từ một "kẻ bắt chước vĩ đại" thành một "nhà sáng tạo vĩ đại" thực sự, hay họ sẽ mãi mãi bị ràng buộc bởi cái bóng khổng lồ của Apple?
