Từ xa xưa, cà tím đã được kết hợp cùng nhiều vị thuốc và nguyên liệu khác để tạo nên những món ăn – bài thuốc độc đáo, vừa giúp bồi bổ cơ thể, vừa hỗ trợ phòng và trị nhiều chứng bệnh.
1. Tác dụng của cà tím
Theo Đông y, cà tím vị ngọt, tính mát, tác động chủ yếu vào tỳ, vị và đại tràng, có tác dụng:
- Thanh nhiệt, giải độc: Giúp làm mát cơ thể, trị nóng trong, mụn nhọt, phát ban.
- Lương huyết, cầm máu: Hỗ trợ các chứng chảy máu cam, đi tiểu hay đi ngoài ra máu.
- Hoạt huyết, giảm sưng đau: Giúp tan ứ, giảm sưng viêm, tụ máu do chấn thương hay nhọt độc.
- Lợi tiểu, nhuận tràng: Hỗ trợ đào thải độc tố, cải thiện tiểu khó và táo bón.
Nhờ các công năng này, cà tím thường được dùng trong điều trị trĩ ra máu, đại tiện ra máu, ung nhọt, lở loét da, tiểu khó.
Cà tím thanh nhiệt, giải độc.
2. Các món ăn bài thuốc từ cà tím
2.1 Hỗ trợ điều trị trĩ, đại tiện ra máu
Do tính chất thanh nhiệt lương huyết và hoạt huyết, cà tím là một vị thuốc rất hay được dùng cho người bị trĩ, đặc biệt là khi có triệu chứng đi ngoài ra máu do huyết nhiệt.
Món ăn: Cà tím nguyên quả.
Cách làm: Lấy quả cà tím tươi (giữ nguyên cả cuống) rửa thật sạch; có thể chế biến theo nhiều cách như luộc, hấp hoặc nướng cho đến khi chín mềm. Ăn cả quả (bao gồm cả cuống) cùng với một chút muối vừng hoặc nước tương trong bữa cơm.
Cách dùng: Ăn liên tục trong 5 - 6 ngày sẽ thấy các triệu chứng như đau rát, chảy máu giảm dần.
2.2 Hỗ trợ điều trị ho do nhiệt
Với những người bị ho lâu ngày do phế nhiệt, biểu hiện ho khan, ít đờm hoặc đờm vàng, cổ họng khô rát, cà tím kết hợp với mật ong sẽ giúp thanh phế, nhuận táo và giảm ho.
Món ăn: Cà tím già với mật ong.
Cách làm: Chọn một quả cà tím già (vỏ đã chuyển màu, nhiều hạt), rửa sạch, thái nhỏ hoặc giã nát; cho cà tím đã giã nát vào nồi cùng một lượng nước vừa phải, đun sôi kỹ, chắt lấy nước cốt, bỏ bã, hòa thêm một chút mật ong nguyên chất vào nước cốt cà tím khi còn ấm.
Cách dùng: Uống 2 lần mỗi ngày trước bữa ăn, dùng trong khoảng 3 - 5 ngày.
Mật ong kết hợp với cà tím già hỗ trợ điều trị ho do nhiệt.
2.3 Hỗ trợ điều trị tăng huyết áp, xơ vữa động mạch
Nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng trong cà tím có chứa vitamin P giúp tăng cường sự dẻo dai của mạch máu, hỗ trợ ngăn ngừa các biến chứng do tăng huyết áp.
Món ăn: Cà tím xào.
Cách làm: Cà tím rửa sạch, thái miếng, ngâm trong nước muối loãng khoảng 15–20 phút để ra bớt nhựa và không bị thâm; vớt ra để ráo; phi thơm tỏi, cho cà tím vào xào chín, nêm nếm gia vị vừa ăn.
Cách dùng: Ăn 1–2 lần/tuần trong bữa cơm; có thể kết hợp với các món hấp, nướng hoặc luộc để đa dạng cách chế biến, tránh dùng quá nhiều dầu mỡ.
Cà tím xào hỗ trợ ngăn ngừa các biến chứng do tăng huyết áp.
2.4 Hỗ trợ điều trị mụn nhọt, sưng tấy ngoài da
Khả năng thanh nhiệt, giải độc và tiêu sưng của cà tím được ứng dụng rất hiệu quả trong việc điều trị các loại mụn nhọt ngoài da.
Bài thuốc: Cà tím tươi giã nát.
Cách làm: Cà tím tươi rửa sạch, giã nát, đắp trực tiếp lên vùng da bị mụn nhọt, sưng tấy; dùng gạc sạch băng cố định lại, thay gạc mỗi ngày một lần.
Tác dụng: Giúp làm mát, giảm sưng, hút mủ và giúp nốt nhọt nhanh vỡ, mau lành.
Cách dùng: Thực hiện liên tục 3 - 5 ngày, đến khi nhọt bớt sưng hoặc thoát mủ thì dừng; có thể kết hợp ăn cà tím chín (luộc, hấp, nướng) để tăng tác dụng thanh nhiệt từ bên trong.
3. Lưu ý khi sử dụng cà tím làm thuốc
Mặc dù cà tím là một thực phẩm và vị thuốc tốt, nhưng do tính hàn (lạnh), việc sử dụng cần có một số lưu ý để tránh những tác dụng không mong muốn, đặc biệt với một số đối tượng cụ thể:
- Người hư hàn (hay lạnh bụng, tiêu chảy, mệt yếu) không nên ăn nhiều vì tính hàn dễ làm bệnh nặng hơn. Không nên ăn quá nhiều vì dùng lâu dài, số lượng lớn có thể gây lạnh, hại hệ tiêu hóa.
- Tránh ăn sống hoặc nấu chưa chín vì cà tím sống có solanine dễ gây ngộ độc; nấu chín kỹ sẽ an toàn hơn.
- Hạn chế chiên rán nhiệt độ cao vì làm cà tím vừa mất dinh dưỡng vừa hút nhiều dầu, không tốt cho tim mạch và mỡ máu; nên chọn luộc, hấp, nướng hoặc xào nhanh.
- Người hen suyễn hoặc dị ứng cần cẩn trọng vì có thể gây ngứa, khó chịu hoặc làm nặng thêm triệu chứng.
Tóm lại, cà tím vừa là thực phẩm vừa là vị thuốc, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, tiêu sưng và hỗ trợ trị nhiều bệnh thường gặp. Việc đưa cà tím vào bữa ăn hàng ngày không chỉ bổ dưỡng mà còn giúp dưỡng sinh tự nhiên, an toàn. Tuy nhiên, cần nắm rõ tính hàn và các lưu ý khi dùng để phát huy hiệu quả và tránh tác dụng phụ từ cà tím.
