14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7:

3 chặng tàu xuồng ra đảo Hạ Mai

Điểm cơ sở A17 nằm ở tọa độ 20°42′58,6″ vĩ độ Bắc - 107°27′14,9″ kinh độ Đông (theo hệ tọa độ WGS-84). Tìm kiếm trên Google Maps, điểm này nằm ở vùng biển phía nam đảo Hạ Mai, cách đèn biển Hạ Mai khoảng gần 1.000 m.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 2. — Đảo Hạ Mai phía trước mũi xuồng Biên phòng

Ngược lên phía Bắc là điểm cơ sở A18 nằm ở tọa độ 20°43′213″ vĩ độ Bắc - 107°27′502″ kinh độ Đông, nằm ở vùng biển phía đông của đảo Hạ Mai.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 3. — Tàu khách Thành Đạt 06 chuyên tuyến Cẩm Phả - Ngọc Vừng

Hạ Mai là đảo ngoài cùng thuộc hệ thống đảo Bái Tử Long, thuộc khu vực đảo Ngọc Vừng, đặc khu Vân Đồn, Quảng Ninh. Từ cảng Vũng Đục (Cẩm Phả, Quảng Ninh), chúng tôi đi tàu khách Vũng Đục - Ngọc Vừng (khoảng cách gần nhất so với 2 tuyến Hạ Long và Cái Rồng) và sau hơn 2 tiếng đồng hồ, ra tới Ngọc Vừng.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 4. — Đồn biên phòng Ngọc Vừng và cầu cảng của đảo. Từ đây ra đảo quân sự Hạ Mai chỉ có cách thuê ca nô hoặc đi phương tiện của lực lượng làm nhiệm vụ

Từ đảo Ngọc Vừng ra đảo Hạ Mai khoảng 20 km đường chim bay và không có phương tiện công cộng. Do có sự chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng, nên chỉ huy Đồn biên phòng Ngọc Vừng điều ca nô đưa chúng tôi ra Hạ Mai.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 5. — Cầu cảng Hạ Mai mới được xây dựng trước Trạm kiểm soát biên phòng

Sau 30 phút vật vã vượt sóng ra cửa biển Nứt Đất - Hạ Mai và gần 1 tiếng đồng hồ vượt biển, chiếc xuồng cũng lao được vào bãi cát trước Trạm kiểm soát biên phòng Hạ Mai (thuộc Đồn biên phòng Ngọc Vừng, Quảng Ninh).

Ký ức về chợ cá trên biển Hạ Mai

Cuối tháng 11.1988, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Thông báo số 118/TB về việc qua lại của nhân dân 2 bên biên giới Việt - Trung. Đầu năm 1989, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ) Đỗ Mười ký ban hành các chỉ thị về việc quản lý việc trao đổi hàng hóa qua biên giới. Đây là cơ sở cho các tỉnh biên giới phía bắc bắt đầu mở cửa giao thương hàng hóa với Trung Quốc.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 6. — Trạm kiểm soát biên phòng Hạ Mai

Ở Quảng Ninh, đầu năm 1989, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã chỉ đạo thành lập 4 chợ cá trên vùng biển Mũi Ngọc (Móng Cái), Cửa Tiếu, Thanh Lân (Cô Tô), Hạ Mai (Vân Đồn), cho phép tàu Trung Quốc vào thu mua thủy hải sản của ngư dân.

Ông Ngô Trinh Am, nguyên Giám đốc Sở Thủy sản (nay là Chi cục Thủy sản tỉnh) giai đoạn 1996 - 2001, cho biết: "Khi mới thành lập, trung bình mỗi ngày có 400 tàu thuyền hoạt động ở các chợ cá, gây phức tạp về quản lý và thu thuế. Để ổn định, tỉnh quyết định thành lập các trạm kiểm soát chợ cá trên biển với sự tham gia của bộ đội biên phòng, công an, thuế vụ địa phương".

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 7. — Phương tiện đánh bắt hải sản của ngư dân Quảng Ninh neo đậu ở vùng biển Hạ Mai

Ngày 17.7.1990, UBND H.Vân Đồn ra quyết định thành lập chợ cá Hạ Mai và chính thức lập trạm kiểm soát liên ngành Hạ Mai (bộ đội biên phòng, công an, thuế vụ) do 1 phó chủ tịch huyện phụ trách, đặt tại bãi ngang, phía đông bắc đảo Hạ Mai, cách xã đảo Ngọc Vừng khoảng 20 km theo đường chim bay.

Trung tá Lê Văn Tuấn (nguyên Trạm trưởng kiểm soát biên phòng Hạ Mai thời điểm 1995 - 1996): kể: "Những năm 1989 - 1992, nhiệm vụ hàng đầu là bảo vệ các tàu thu mua hải sản của Trung Quốc vào chợ cá. Khi việc buôn bán sôi động, rất nhiều tàu cá của ngư dân Quảng Ninh, Quảng Ngãi, Bình Định và các địa bàn lân cận tìm đến Hạ Mai buôn bán, khiến công tác quản lý, bảo vệ rất vất vả".

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 8. — Bộ đội Đồn biên phòng Ngọc Vừng luyện tập phương án truy bắt đối tượng xâm nhập, lẩn trốn trên đảo Hạ Mai

Thượng tá Trần Mạnh Hùng (nguyên Trưởng ban Xe máy - tàu thuyền, Bộ Chỉ huy Bộ đội biên phòng Quảng Ninh, hiện đang nghỉ hưu tại Hạ Long, Quảng Ninh) nhớ lại: năm 2002, ông đeo hàm thượng úy, được chỉ huy Đồn biên phòng Ngọc Vừng cử ra làm Trạm trưởng trạm kiểm soát biên phòng Hạ Mai. Thời điểm này, chợ cá Hạ Mai không còn sôi động như trước, chỉ có khoảng 9 tàu Trung Quốc thường xuyên neo đậu trong khu vực quy định khoảng 1 km² để thu mua cá. Đến năm 2005, chợ này tự giải tán do người dân không bán và các tàu Trung Quốc cũng không đăng ký vào mua thủy hải sản.

Cũng từ đầu 2005, lực lượng công an, thuế vụ rút khỏi đảo Hạ Mai, chỉ còn bộ đội biên phòng bám trụ trên đảo; và mãi cuối năm 2005, trên đảo Hạ Mai mới có thêm các công nhân hải đăng ra làm hàng xóm, vận hành trạm đèn biển Hạ Mai vừa hoàn thành xây dựng.

Heo hút và cô độc

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 9. — Toàn cảnh đảo Hạ Mai, nhìn từ trên cao phía nam

Đảo Hạ Mai có diện tích khoảng 2,5 km², chủ yếu là rừng nguyên sinh đa dạng với các thảm thực vật dày đặc. Xung quanh đảo là các bãi đá trầm tích vụn thô vôi, tích tụ và gắn kết trong gian đới triều vùng nhiệt đới. Trên đảo không có nguồn nước ngọt và đất chủ yếu pha cát - đá sỏi, rất khó cho việc trồng trọt.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 10. — Trạm kiểm soát biên phòng và cầu cảng Hạ Mai, nhìn từ trên cao

Từ nhiều năm, trên đảo chỉ có Bộ đội biên phòng Quảng Ninh và công nhân Trạm đèn biển Hạ Mai (Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Đông Bắc Bộ, Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam, Bộ Xây dựng) sinh sống, làm việc.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 11. — Đảo Ngọc Vừng và đất liền nằm phía trong, nhìn từ điểm cao Hạ Mai

Trạm kiểm soát biên phòng Hạ Mai được thành lập cuối năm 1990, đặt tại bãi ngang, phía đông bắc đảo Hạ Mai. Đây là khu vực duy nhất trên đảo có bãi cát thoải, đẹp và mới được xây dựng cầu cảng cho các tàu thuyền cập vào.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 12. — Trạm đèn biển Hạ Mai nằm cô độc ở phía nam đảo, trên điểm cao nhất

Cách trạm biên phòng khoảng 2 km về phía nam là Trạm đèn biển Hạ Mai. Trước đây, 2 điểm này được nối bằng đường mòn xuyên rừng. Tuy nhiên, cuối năm 2024 vừa qua, đường này đã bị sạt lở, cây đổ lấp kín, không sử dụng được.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 13. — Đèn biển Hạ Mai gần điểm A17 đường cơ sở tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ

Chúng tôi ra Hạ Mai buổi sáng, khi nước thủy triều rút, nên ca nô của Đồn biên phòng Ngọc Vừng không thể đưa vào bến của trạm đèn biển. Từ trạm biên phòng, chúng tôi đi bộ qua những bãi đá trơn nhẫy ở phía tây sang bến, sau đó ngược theo đường bê tông lên đèn biển. Thời gian gần 2 tiếng đồng hồ.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 14. — Mặt phía đông đèn biển Hạ Mai

Đèn biển Hạ Mai đi vào hoạt động từ năm 2005, trên đỉnh cao 172 m, để báo vị trí đảo Hạ Mai, giúp tàu thuyền hoạt động trên vùng biển vịnh Bắc bộ định hướng nhập bờ để vào các tuyến hàng hải ven biển. Thời gian qua, đèn biển được xây dựng mới, cao gần 10 m so với đèn cũ, nâng tổng chiều cao toàn bộ là 189,6 m.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 15. — Cán bộ, công nhân đèn biển Hạ Mai bên lá cờ Tổ quốc khẳng định chủ quyền

Năm 2025, đèn biển được xây dựng lại, nên cơ sở vật chất của trạm rất khang trang. Trên trạm có máy phát điện, phục vụ đời sống sinh hoạt. Tuy nhiên, mọi vật tư trang bị, lương thực, thực phẩm đều phải gùi cõng từ dưới bến lên.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 16. — Nhà ở - làm việc của cán bộ, công nhân Trạm đèn biển Hạ Mai

Đứng ở đèn biển Hạ Mai nhìn ra phía đông, rất dễ nhìn thấy các tàu nước ngoài qua lại. Trong khi đó, tầm nhìn từ trạm biên phòng lại chỉ thấy phía trong bờ là phía tây. Cuối tháng 1.2025, tàu vận tải Hua Xin 168 của Trung Quốc đã mắc cạn ở bãi đá phía nam đảo Hạ Mai và được các công nhân đèn biển phát hiện.

14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 7: Đảo quân sự Hạ Mai - điểm A17, A18- Ảnh 17. — Cán bộ, công nhân trạm đèn biển Hạ Mai lau chùi, bảo dưỡng đèn biển

Khi chúng tôi hỏi về các mốc định hướng điểm cơ sở A17 và A18, các công nhân đèn biển và bộ đội Trạm kiểm soát biên phòng Hạ Mai đều lắc đầu không biết. Chỉ đến khi chúng tôi thực hiện tìm kiếm theo tọa độ và phương pháp định vị nhiều giờ liền, mới thấy 2 mốc định hướng nằm ở bờ phía đông đảo Hạ Mai.