Lo hàng triệu xe mắc kẹt vì tài khoản giao thông

Thông tin bất nhất, doanh nghiệp hoang mang

Hai tuần trước khi Nghị định 119/2024 của Chính phủ quy định về thanh toán điện tử giao thông đường bộ chính thức có hiệu lực, ông Lâm Đại Vinh - Giám đốc Công ty Vận tải Lâm Vinh - sốt sắng liên hệ tới Công ty VETC để hỏi về việc chuyển đổi tài khoản thu phí tự động. Thời điểm đó, phía VETC phản hồi rằng khoản thu phí của doanh nghiệp (DN)/tổ chức vẫn sẽ tiếp tục sử dụng các hình thức nạp tiền hiện có để thanh toán cho dịch vụ đường bộ. VETC đang triển khai giải pháp thanh toán mới dành riêng cho khách hàng DN và sẽ thông báo khi có thông tin chính thức.

Dù trong lòng lo lắng vì Nghị định yêu cầu áp dụng bắt buộc từ ngày 1.10, nếu phương tiện không chuyển đổi sẽ không được qua trạm thu phí, nhưng do đã nhận được câu trả lời chính thức từ đơn vị quản lý và bán vé nên ông Lâm Đại Vinh cũng yên tâm phần nào. Thế nhưng, liên tục từ đó đến nay, trên các kênh báo, đài thường xuyên đưa thông tin Cục Đường bộ VN nhấn mạnh hạn chót 1.10 áp dụng với cả cá nhân, tổ chức và DN. Cục đã có văn bản nhắc nhở, đôn đốc, đề nghị các DN cung ứng dịch vụ khẩn trương triển khai tới các DN, bảo đảm tiến độ theo quy định. Vì thế, ông Lâm Đại Vinh tiếp tục liên hệ lại VETC để nắm rõ sự tình.

"Một lần nữa, tổng đài VETC trả lời tôi là tài khoản DN đang sử dụng ổn rồi, chưa cần chuyển đổi. Các DN khác trong Hiệp hội vận tải hàng hóa TP.HCM cũng đều đi hỏi và nhận về câu trả lời giống tôi. Thú thực, đến bây giờ chúng tôi vẫn không hiểu tài khoản giao thông có ý nghĩa gì, khác gì so với tài khoản thu phí hiện nay. Mọi thông tin, hướng dẫn đều là ai biết thì tự lên tìm hiểu, chứ không ai hiểu rõ. Bản thân chúng tôi cũng rất muốn chủ động chuyển đổi nhưng đơn vị cung cấp dịch vụ nói không cần, rồi cũng không có hướng dẫn gì, thì biết làm sao? Nếu ngày 1.10 qua trạm thu phí mà xe của DN không đi được, ùn tắc đường sá, lỡ thời gian chuyển hàng, thì ai chịu cho chúng tôi? Trường hợp chúng tôi bị phạt vì không tuân thủ quy định thì lại càng vô lý", ông Lâm Đại Vinh nêu vấn đề.

ẢNH: T.N

Theo tìm hiểu, tài khoản Công ty Lâm Vinh đang sử dụng cho 20 ô tô là tài khoản thu phí của VETC, có dạng nạp tiền trước và trừ dần theo từng lượt xe. Hết tiền trong tài khoản thì DN tiếp tục nạp vào. Đây là hình thức tài khoản thu phí, chiếu theo Nghị định 119/2024 thì bắt buộc phải chuyển đổi sang tài khoản giao thông có định danh. Do đó, việc nhân viên trực tổng đài của VETC thông báo với chủ DN rằng tài khoản thuộc đối tượng chưa cần chuyển đổi là điều rất khó hiểu.

Tương tự, các hội viên thuộc Hiệp hội Vận tải ô tô VN (VATA) đến giờ này cũng vẫn còn rất nhiều thắc mắc. Chủ tịch VATA Nguyễn Văn Quyền cho biết: Đa số các DN vận tải sở hữu số lượng xe nhiều, nếu chuyển đổi theo quy định mới thì sẽ phải mở ví điện tử cho người lái xe, định danh với từng phương tiện để thanh toán qua ví điện tử. Điều này rất bất cập vì một tài xế hôm nay lái xe này nhưng mai có thể phải lái xe khác theo điều hành phân công của DN, rất khó để gắn từng thông tin tài xế vào số xe nhất định. Bên cạnh đó, hóa đơn thanh toán theo tên lái xe, sau này khi DN hạch toán chi phí không được, cũng khó kiểm soát dòng tiền trong ví. Tài xế thì liên tục thay đổi công ty, nay lái cho DN này, thời gian sau lại chuyển DN khác. DN cũng sẽ phải bố trí thêm đội ngũ kế toán để quản lý việc nạp tiền cho hàng loạt tài xế, làm tăng chi phí vận hành. Vì còn rất nhiều khúc mắc chưa được giải đáp nên các DN thuộc VATA vẫn lừng khừng, chưa rõ thực hiện chuyển đổi thế nào.

Đơn vị quản lý và cung ứng dịch vụ vẫn đang tìm giải pháp?

Đáng chú ý, trong khi "giờ G" sắp điểm, các DN còn đang hoang mang chưa biết làm sao thì bản thân phía cơ quan quản lý và đơn vị cung ứng dịch vụ vẫn đang loay hoay tìm giải pháp.

Theo số liệu từ Cục Đường bộ VN, đến nay mới có hơn 3 triệu trên tổng số 5,8 triệu tài khoản giao thông được kết nối với phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, còn khoảng 2,8 triệu tài khoản chưa thực hiện - chiếm gần 50%. Riêng trong tháng 9, qua rà soát số liệu, có khoảng 900.000 tài khoản đã phát sinh giao dịch nhưng vẫn chưa kết nối. Phía Cục xác định nguyên nhân chủ yếu do một số chủ phương tiện chưa có nhu cầu lưu thông qua trạm thu phí, chưa quan tâm hoặc gặp khó khăn trong việc liên kết với tài khoản ngân hàng. Thế nhưng, trong số hơn 3 triệu tài khoản giao thông được kết nối với phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, chỉ có khoảng 18.000 tài khoản thu phí của DN thực hiện chuyển đổi, tương ứng 10% trong tổng số 180.000 tài khoản của DN trên cả nước. Các DN thì không thể thuộc đối tượng "chưa quan tâm hoặc chưa có nhu cầu lưu thông qua trạm thu phí".

ẢNH: L.C

Thực tế, cả Cục Đường bộ và VETC đều thừa nhận: Việc chuyển đổi tài khoản giao thông kết nối phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt qua ví điện tử, thẻ tín dụng, ủy nhiệm chi cho đối tượng tổ chức, DN khó khăn hơn so với phương tiện cá nhân. Nguyên nhân là ví điện tử cho DN chưa được cung cấp rộng rãi, gây khó khăn trong việc kết nối tài khoản. Hầu hết khách hàng DN đều muốn thanh toán qua tài khoản ngân hàng của DN. Song, tài khoản ngân hàng bản chất không phải một phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt.

"Phương tiện thanh toán", theo quy định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), gồm séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thẻ ngân hàng... Như vậy, tài khoản ngân hàng cần phải có ủy nhiệm chi mới có thể tự động thanh toán. Tuy nhiên, việc trừ phí thu không dừng trực tiếp từ tài khoản ngân hàng thông qua ủy nhiệm chi hiện chưa thể thực hiện bởi các rào cản kỹ thuật. Hiện tại, hệ thống thu phí điện tử không dừng của VETC phải xử lý giao dịch tức thời với thời gian thực - tốc độ xử lý không quá 200 ms (tức 0,2 giây) với tỷ lệ 99,7%. Trong khi đó, tốc độ kết nối với tài khoản của ngân hàng chậm hơn, chỉ đạt khoảng 50% nên không thể đáp ứng.

ẢNH: VETC

ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH

Đại diện VETC cho hay một số giải pháp thay thế như thanh toán qua thẻ tín dụng đã được nghiên cứu, song mức phí hiện tại của ngân hàng và tổ chức thẻ còn khá cao (khoảng 2% mỗi giao dịch). Điều này khiến phát sinh chi phí lớn cho các DN vận tải có tần suất giao dịch thường xuyên. Trước tình trạng này, VETC cho biết đang phối hợp chặt chẽ với Cục Đường bộ VN, NHNN và các tổ chức trung gian thanh toán để xây dựng các tiêu chuẩn chung, cũng như tìm kiếm giải pháp khả thi cho DN. Công ty này đã kiến nghị với NHNN xem xét chỉ đạo các ngân hàng, tổ chức trung gian thanh toán, thẻ giảm hoặc miễn phí dịch vụ giao dịch cho các giao dịch thu phí điện tử đường bộ. Đồng thời, tối ưu hóa giải pháp kỹ thuật để đáp ứng yêu cầu xử lý nhanh, an toàn, chính xác cho mỗi lượt xe qua trạm.

Như vậy, đến nay cả phía cơ quan quản lý là Cục Đường bộ VN, cơ quan quản lý dòng tiền là ngân hàng và đơn vị cung ứng dịch vụ là VETC hay Epass vẫn chưa "chốt" được phương án hợp lý nhất để các tổ chức, DN thực hiện chuyển đổi tài khoản giao thông.

Nên lùi thời hạn để tránh hệ lụy nghiêm trọng

Theo dõi sát sao quá trình vận động người dân và DN chuyển đổi tài khoản giao thông, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, đánh giá: Đây là chủ trương vô cùng quan trọng, liên quan trực tiếp đến tiền bạc của người dân, lưu thông của hàng triệu phương tiện và hoạt động kinh doanh của hàng vạn DN nhưng đến sát nút, thông tin đưa ra vẫn tù mù, kiểu "không biết đâu mà lần". Theo ông Đức, với đối tượng cá nhân thì khá rõ ràng, chỉ là chuyển từ trạng thái này sang trạng thái khác; tài khoản cá nhân cũng dễ dàng xác thực. Không thể tránh khỏi sẽ có trường hợp người dân chưa kịp nắm thông tin hoặc quá trình chuyển đổi xảy ra lỗi, chưa hoàn thiện, nhưng về cơ bản, nhà nước cũng đã thông tin, tuyên truyền khá sớm nên ai chưa chuyển đổi sẽ phải tự chịu trách nhiệm. Thế nhưng, với đối tượng DN lại hoàn toàn bị động.

"Bản thân công ty tôi cũng có 1 ô tô, giờ không biết chuyển đổi thế nào. Gọi điện hỏi VETC thì lúc bảo chưa cần chuyển đổi, lúc thì nêu loạt thủ tục hướng dẫn rất lằng nhằng, như một mớ bòng bong. Với DN không hề đơn giản để định danh, xác thực tài khoản và kiểm soát giao dịch như cá nhân. Như công ty tôi, giờ phải điều động 1 giám đốc và 2 kế toán mới chuyển đổi được. Tôi còn tính giai đoạn này khỏi đi xe vì sợ đang đi giữa đường mà không qua trạm thu phí được thì ảnh hưởng tới công việc. Mình có một xe thôi đã thế, các DN vận tải hàng mấy chục xe thì thế nào? Như mình còn chần chừ được chứ DN vận tải không thể chậm 1 giây. Đường tắc, hàng hóa không lưu thông được, những hệ lụy đó ai chịu?", luật sư Trương Thanh Đức nêu vấn đề.

Từ những phân tích trên, ông Trương Thanh Đức kiến nghị cơ quan chức năng có trách nhiệm lên tiếng rõ ràng rằng DN có phải chuyển đổi tài khoản giao thông hay không, nếu có thì chuyển đổi thế nào, phương án ra sao. Nếu vẫn chưa thể giải quyết hết các bất cập, chưa có phương án hợp lý thì cần gia hạn thêm thời gian áp dụng quy định mới. Đây không phải lỗi DN chây ỳ, không thể cứ ép thời gian một cách vô lý, sẽ gây nhiều hệ lụy nghiêm trọng.

Đồng quan điểm, Chủ tịch VATA Nguyễn Văn Quyền đề xuất cơ quan quản lý nhà nước và cung ứng dịch vụ nên có nghiên cứu, giải đáp, kéo dài thời gian cho phép các DN vận tải tiếp tục sử dụng giải pháp thanh toán như trước đây. Không giống xe cá nhân, xe DN vận chuyển hàng hóa nếu không lưu thông được thì không chỉ nguy cơ gây ùn tắc giao thông tại trạm thu phí, mà còn gây ách tắc hàng hóa, ảnh hưởng tới dòng chảy kinh doanh sản xuất của nền kinh tế. Đến khi có giải thích và phương án thông suốt thì mới áp dụng triển khai chuyển đổi.