“Nạn dịch” thuốc lá mới - mối đe dọa đối với thanh thiếu niên
Tại phiên họp lần thứ 11 Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung FCTC vừa diễn ra tại Geneva, Thụy Sĩ, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo mạnh mẽ về xu hướng các công ty thuốc lá đang lợi dụng khái niệm “giảm hại” để quảng bá các sản phẩm như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các sản phẩm thuốc lá và nicotine mới gây hiểu lầm trong cộng đồng.
Tại cuộc họp này, WHO cảnh báo về việc các công ty thuốc lá đang lợi dụng khái niệm "giảm hại" để quảng bá sản phẩm thuốc lá mới (Ảnh: Bộ Y tế).
Điều này trái ngược với các chương trình giảm tác hại thực sự trong những lĩnh vực y tế công cộng khác, nơi các cơ quan và chuyên gia y tế theo đuổi các mục tiêu sức khỏe bằng cách triển khai các chiến lược, can thiệp dựa trên bằng chứng, được kiểm soát và giám sát chặt chẽ.
Theo WHO, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử cao, đang tăng ở giới trẻ là điều đáng lo ngại. Dữ liệu xu hướng mới nhất của WHO cho thấy có hơn 15 triệu trẻ em trong độ tuổi 13-15 đang sử dụng thuốc lá điện tử. Lứa tuổi này có khả năng sử dụng thuốc lá điện tử cao gấp 9 lần người lớn.
Các công ty sản xuất thuốc lá và sản phẩm nicotine, cùng với các nhóm bình phong liên quan, ngày càng quảng bá nhiều loại thuốc lá, nicotine và các sản phẩm liên quan.
Họ tuyên bố rằng những sản phẩm này gây ra rủi ro thấp hơn cho sức khỏe so với thuốc lá điếu thông thường và có thể là một phần của cách tiếp cận “giảm tác hại” trong kiểm soát thuốc lá.
Các sản phẩm này thường bao gồm thuốc lá điện tử (e-cigarettes), túi nicotine (nicotine pouches), thuốc lá làm nóng (HTPs) và các sản phẩm thuốc lá không khói.
WHO khẳng định, việc sử dụng các mô tả gây hiểu lầm cho các loại thuốc lá như “nhẹ” và “êm”, dùng đầu lọc để gợi ý rằng gây hại ít hơn, và cố ý thiết kế sản phẩm để đánh lừa các kiểm nghiệm bằng máy.
Và điều này không chỉ là chuyện quá khứ, vì họ vẫn tiếp tục đánh lừa người tiêu dùng và cơ quan quản lý về các rủi ro do sản phẩm của họ gây ra.
Chuyên gia Việt Nam: Thuốc lá điện tử gây nghiện nicotine trầm trọng hơn
Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, khi thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng ra đời, chúng được quảng bá với nhiều lời hứa hẹn hấp dẫn: giúp cai thuốc lá truyền thống, ít độc hại hơn, có mùi thơm dễ chịu.
"Tuy nhiên, tất cả những quan điểm này đều là sai lầm và đã bị lợi dụng để tiếp thị, đánh lừa người tiêu dùng", TS Nguyên khẳng định.
Giám đốc Trung tâm chống độc dẫn chứng, trên thế giới đã có hàng chục nghìn nghiên cứu - riêng thống kê của một số tổ chức quốc tế cho thấy ít nhất 67.000 công trình - chứng minh rằng thuốc lá điện tử không giúp người hút cai thuốc, mà ngược lại còn khiến tình trạng nghiện nicotine trở nên trầm trọng hơn.
Người sử dụng có xu hướng bắt đầu hút sớm hơn, phụ thuộc mạnh hơn, và gặp nguy cơ tổn hại sức khỏe cao hơn so với người dùng thuốc lá truyền thống.
Trên thực tế, mục tiêu chính của các nhà sản xuất thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không phải là giúp người hút cai thuốc, mà là mở rộng thị trường, lôi kéo khách hàng mới, đặc biệt là giới trẻ.
Họ nhắm thẳng vào nhóm thanh thiếu niên - những người còn trong độ tuổi phát triển, chưa từng hút thuốc, nhưng dễ bị cuốn hút bởi cảm giác “sành điệu” và sự tò mò.
Thậm chí, nhiều chiến dịch quảng bá còn hướng đến đối tượng nữ giới, biến việc hút thuốc thành biểu tượng của phong cách sống hiện đại.
Điều này cho thấy mục tiêu cuối cùng chỉ là lợi nhuận, không hề vì sức khỏe cộng đồng. Nếu không kiểm soát chặt chẽ, thế hệ tương lai sẽ trở thành “khách hàng tiềm năng” của ngành công nghiệp thuốc lá điện tử, và hệ quả là tỷ lệ nghiện nicotine trong xã hội sẽ lan rộng không có điểm dừng.
Nguy hiểm hơn, khi thuốc lá điện tử được bình thường hóa, thậm chí cả những người làm công tác quản lý nếu bị lệ thuộc thì việc cấm đoán, kiểm soát càng trở nên khó khăn hơn.
Đó chính là một vòng luẩn quẩn nguy hiểm - nơi những nhận thức sai lệch, được nuôi dưỡng bởi quảng cáo và tiếp thị trá hình, đẩy con người đi ngược lại tiến trình phát triển của chính mình.
Có thể nói, nếu xã hội chấp nhận coi thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng như một xu hướng “ít hại hơn”, thì đó chẳng khác nào tự mở đường cho một hình thức tự hủy hoại tập thể.
Đây không chỉ là câu chuyện về sức khỏe, mà còn là lời cảnh tỉnh về sự thoái trào trong nhận thức - khi con người đánh đổi tương lai của mình cho những làn khói nhân tạo.
WHO cũng chỉ ra, chiến lược của các công ty thuốc lá, họ đang đánh lừa bằng ngôn ngữ “giảm hại”, tự gắn mác “ít độc hại”, “an toàn hơn” để đánh vào tâm lý người dùng.
Vì thế, WHO đề xuất chính phủ các nước nên triển khai đầy đủ các biện pháp kiểm soát thuốc lá toàn diện nhằm giảm nhu cầu và nguồn cung đối với tất cả các sản phẩm thuốc lá, nicotine và các sản phẩm liên quan.
Giáo dục cộng đồng và cung cấp hỗ trợ cai nghiện thông qua các phương pháp đã được chứng minh, chẳng hạn như liệu pháp thay thế nicotine. và đường dây hỗ trợ cai thuốc miễn phí, những biện pháp đã được cơ quan có thẩm quyền đánh giá và chứng minh là an toàn, hiệu quả.
Cấm bán các sản phẩm thông qua các hình thức từ xa, bao gồm các nền tảng kỹ thuật số mà trẻ em và thanh thiếu niên thường sử dụng, nhằm kiểm soát chuỗi cung ứng. Bảo vệ các chính sách y tế công cộng khỏi ảnh hưởng của các lợi ích thương mại và nhóm lợi ích liên quan đến ngành công nghiệp thuốc lá.
Tại Việt Nam, ngày 30/11/2024, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 173/2024/QH15, chính thức cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng các loại thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ ngày 1/1/2025.
