Những biến đổi này có thể liên quan đến tâm trạng kém và suy giảm trí nhớ. Tuy nhiên, tập thể dục đều đặn có khả năng đảo ngược phần lớn các tác động tiêu cực đó.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Brain Medicine do nhóm nhà khoa học chuyên ngành thần kinh và vi sinh tại Đại học Cork (Ireland) thực hiện. Nhóm tập trung vào quá trình hình thành tế bào thần kinh mới ở hồi hải mã - vùng não liên quan đến trí nhớ và định hình không gian. Theo nghiên cứu, quá trình này rất nhạy cảm với các yếu tố bên ngoài như chế độ ăn và vận động.
Để kiểm tra mối liên hệ giữa loại thức ăn tiêu thụ và thay đổi sinh học, các nhà khoa học cho 48 con chuột đực trưởng thành ăn theo hai chế độ: chế độ tiêu chuẩn hoặc chế độ “căng-tin” trong khoảng 2 tháng. Chế độ ăn căng-tin bao gồm nhiều món giàu chất béo và đường.
Sau đó, nhóm tác giả phân tích ruột của các con vật - nơi vi khuẩn sản xuất hàng trăm hợp chất có vai trò lớn đối với quá trình chuyển hóa và hoạt động của não. Trong 175 hợp chất được đánh giá, có tới 100 hợp chất bị thay đổi khi chuột tiêu thụ nhiều đồ ăn vặt. Bên cạnh đó, những con chuột này cũng biểu hiện hành vi giống trầm cảm trong bài kiểm tra bơi, khi chúng nổi thụ động thay vì tiếp tục bơi.
Nghiên cứu còn cho thấy đồ ăn vặt có thể làm lệch hướng vận chuyển tryptophan - axit amin cần để tạo ra serotonin, chất dẫn truyền thần kinh giúp cải thiện tâm trạng - khiến lượng chất này vào não giảm, từ đó có thể ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc.
Ngoài ra, chuột ăn chế độ nhiều chất béo và đường cũng có mức insulin và leptin tăng đột biến. Đây là các hormone kiểm soát chuyển hóa và cảm giác thèm ăn, và việc rối loạn lâu dài có thể liên quan đến trầm cảm và suy giảm nhận thức.
Tuy nhiên, khi được tiếp cận bánh xe chạy, hành vi và hóa học đường ruột của chuột gần như trở lại bình thường. Theo các tác giả, tập thể dục đem lại hiệu ứng tương tự thuốc chống trầm cảm đối với những con chuột ăn đồ vặt. Dù hoạt động thể chất gần như không tạo ra thay đổi ở chuột khỏe mạnh nhưng lại đảo ngược hàng chục rối loạn hóa học ở chuột ăn chế độ căng-tin, đồng thời giúp cân bằng lại insulin và leptin.
Một công bố năm 2024 trên Nature có sự hỗ trợ của Viện Y tế Quốc gia Mỹ khẳng định hầu hết các gene liên quan đến bệnh tật ở người đều có bản tương ứng trong bộ gene chuột. Điều này cho thấy chuột là mô hình đáng tin cậy cho nhiều lĩnh vực nghiên cứu y học, trong đó có dinh dưỡng và sức khỏe tâm thần.
Các nhà khoa học nhấn mạnh rằng dù tập thể dục không thể xóa bỏ hoàn toàn tác động của chế độ ăn không lành mạnh nhưng có vai trò quan trọng trong việc cải thiện sự cân bằng giữa dinh dưỡng, hoạt động thể chất, chuyển hóa và sức khỏe tinh thần. Một trong các tác giả khuyến nghị: “Hãy bắt đầu bằng vận động. Đi bộ, đạp xe hoặc tập luyện nhẹ nhàng có thể giúp cơ thể chuyển biến theo hướng tích cực. Khi cơ thể đã thích nghi, những thay đổi nhỏ trong chế độ ăn sẽ tiếp tục củng cố hiệu quả đó”.
