Tuyên ngôn Độc lập - Khát vọng hùng cường của dân tộc Việt Nam

80 năm qua, Tuyên ngôn Độc lập vẫn là ngọn đuốc soi đường cho các thế hệ Việt Nam. Để hiểu rõ hơn tầm vóc lịch sử, tầm nhìn chiến lược và ý nghĩa trường tồn của áng hùng văn, phóng viên Báo điện tử VTC News có cuộc trò chuyện với GS.TSKH Vũ Minh Giang - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam.

Ba cột trụ trong bối cảnh thù trong, giặc ngoài

- Thưa Giáo sư, liệu dấu ấn của kỷ nguyên mới hôm nay có nằm trong tầm nhìn thiên tài của Chủ tịch Hồ Chí Minh từ 80 năm trước?

Cách mạng Tháng Tám giành lại độc lập sau gần một thế kỷ bị đô hộ, nhưng giá trị vượt xa việc “lấy lại những gì đã mất”. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận thấy Việt Nam không thể tụt hậu mà phải “đi cùng bước với nhân loại”.

Người đã quyết định xây dựng một chính thể Cộng hòa trên nền tảng dân chủ. Chính quyền cách mạng này cam kết bảo vệ độc lập, mang lại tự do và hạnh phúc cho Nhân dân.

Sớm nhận thấy để giữ vững nền độc lập, Việt Nam không thể "đóng cửa tự hào" mà phải vươn lên thành một quốc gia hùng cường, Người đã đưa ra các giải pháp để nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí và trọng dụng nhân tài.

Một ngày sau khi đọc Tuyên ngôn Độc lập, dù trong bối cảnh giặc ngoại xâm đang quay trở lại, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, một trong những việc cấp bách được đưa ra là “diệt giặc dốt” và thành lập Bình dân học vụ. Điều này thể hiện tầm nhìn vượt thời đại của Người, rằng “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”.

Bên cạnh đó, việc chấn hưng dân khí cũng được chú trọng thể hiện trong bức thư gửi học sinh nhân năm học độc lập đầu tiên, Bác đã gửi gắm thông điệp về khát vọng “sánh vai với các cường quốc năm châu”, một điều mà trước Cách mạng tháng Tám, người dân Việt Nam chỉ mong ước được sống trong thanh bình, cơm no áo ấm.

Một sự kiện đặc biệt khác là vào ngày 15/11/1945, chỉ hai tháng sau Tuyên ngôn Độc lập, giữa lúc các thế lực phản động nổi lên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã quyết định mở lại Trường Đại học Đông Dương.

Người đích thân đến chủ trì lễ khai giảng, phát bằng cho các cử nhân mới tốt nghiệp, gửi đi thông điệp mạnh mẽ đến toàn dân và thế giới rằng chính phủ này “trọng dụng nhân tài”.

Như vậy, "nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí, trọng dụng nhân tài" chính là ba nhân tố cốt lõi để xây dựng đất nước hùng cường. Cuộc Cách mạng tháng Tám, với lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh, không chỉ giành lại độc lập mà còn đặt nền móng cho khát vọng xây dựng một đất nước hùng cường, có thể sánh vai với các cường quốc năm châu.

- Giáo sư từng nói Tuyên ngôn là lời tuyên bố tái sinh của một quốc gia. Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam khác biệt ở đâu, thưa ông?

Ở nhiều quốc gia, độc lập giành được không đem lại tự do thực sự cho Nhân dân. Còn ở Việt Nam, độc lập đã từng bước mang lại tự do, hạnh phúc cho xã hội và Nhân dân.

Đây là sự khác biệt lớn nhất, cho thấy các giá trị mà Cách mạng tháng Tám mang lại phù hợp với lợi ích và nguyện vọng của Nhân dân, biến nó thành sự nghiệp của toàn dân.

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công không chỉ là để tự hào về một trang sử hào hùng, mà còn là lúc chúng ta chuẩn bị hành trang cho một kỷ nguyên phát triển mới của đất nước.

Củng cố độc lập, nâng tầm tự do, hạnh phúc

-Thách thức lớn nhất mà Việt Nam phải đối mặt hiện nay để hiện thực hóa trọn vẹn những giá trị "Độc lập - Tự do - Hạnh phúc" là gì, thưa ông?

Lời thề “đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập” đã được hiện thực hóa qua 9 năm kháng chiến chống Pháp, 20 năm chống Mỹ, và đỉnh cao là thống nhất đất nước vào ngày 30/4/1975.

Độc lập, tự do, hạnh phúc là những giá trị mà chúng ta đã có và đang từng bước nâng cao. Nó sẽ không bao giờ dừng lại.

Hiện nay, độc lập không chỉ đơn thuần là giành lại, mà còn cần phải được củng cố và tăng cường liên tục, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa. Độc lập trong thời kỳ này có nghĩa là chúng ta phải có thực lực, tiếng nói phải được tôn trọng, và cân bằng sự phụ thuộc giữa các nước, kể cả nước lớn.

Tương tự, tự do và hạnh phúc cũng được nâng dần lên theo thời gian, cùng với nhu cầu phát triển của nhân dân và xu thế thời đại. Khi dân tộc bước vào một kỷ nguyên mới để xây dựng đất nước hùng cường, độc lập của chúng ta có thể được hiểu là có đủ sức lực để "sánh vai với các cường quốc năm châu".

Những tiêu ngữ “Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” được tạo ra sau Cách mạng tháng Tám sẽ dần hoàn thiện trong tương lai. Thách thức lớn nhất là chúng ta phải luôn củng cố độc lập, không ngừng nâng cao tự do, hạnh phúc để những giá trị đó được hiện thực hóa trọn vẹn.

- Nhìn về tương lai, ông kỳ vọng gì ở thế hệ trẻ Việt Nam trong việc tiếp tục giữ vững và phát triển tinh thần Tuyên ngôn Độc lập?

Mỗi thế hệ đều có sứ mệnh và vai trò riêng. Thế hệ trước đã chứng kiến và tham gia vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Thế hệ trẻ ngày nay phải có trách nhiệm lớn lao là xây dựng đất nước hùng cường, đưa Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu, thực hiện khát vọng của cả dân tộc.

Điều tôi muốn gửi gắm tới thế hệ trẻ là phải luôn nhớ rằng mỗi tấc đất, mỗi thước sông mà chúng ta đang sống yên bình ngày hôm nay đều "thấm đẫm máu xương của rất nhiều thế hệ".

Hòa bình, tự do không phải từ trên trời rơi xuống, mà phải đánh đổi bằng biết bao máu xương của ông cha. Những ai ý thức được giá trị lịch sử và giá trị của máu xương này thì xứng đáng là người kế tục.

Quan trọng hơn, thế hệ trẻ phải ý thức được trách nhiệm và sứ mệnh của mình đối với dân tộc. Nếu thế hệ chúng tôi phải chiến đấu để bảo vệ độc lập, thống nhất đất nước, thì thế hệ trẻ ngày nay phải học hành, nuôi dưỡng khát vọng và tham gia xây dựng đất nước hùng cường.

Muốn làm được điều đó, thế hệ trẻ cần có sự tự tin. Khi thế hệ chúng tôi cầm súng ra trận, sự tự tin chiến thắng là mãnh liệt và chúng tôi đã chiến thắng. Còn bây giờ, để xây dựng đất nước hùng cường, thế hệ trẻ phải tin tưởng vào tương lai của dân tộc và khả năng của chính mình. Đây là điều mà tôi muốn gửi gắm tới thế hệ trẻ ngày hôm nay.

- Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư!