Chìa khóa vàng đưa đất nước đi lên

"Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!".

"Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy".

ẢNH: TTXVN

Cách đây tròn 80 năm, ngày 2.9.1945, những lời bất hủ ấy trong Tuyên ngôn độc lập đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng tuyên bố trước toàn thể quốc dân đồng bào và thế giới, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; mở ra một kỷ nguyên mới của dân tộc - kỷ nguyên độc lập, tự do, xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Hành trình 80 năm

Từ một xứ thuộc địa nửa phong kiến, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, toàn dân tộc Việt Nam đã vùng lên, làm nên cuộc Cách mạng Tháng Tám "long trời lở đất", xóa bỏ ách thống trị của thực dân, phong kiến để trở thành một quốc gia độc lập, dân chủ và tự do. Từ thân phận nô lệ, nhân dân Việt Nam đã trở thành những người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.

Song hành trình 80 năm qua của dân tộc không hề dễ dàng. Đại tướng Phạm Văn Trà, nguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, tổng kết suốt cả 100 năm của thế kỷ 20, Việt Nam chỉ có vỏn vẹn 11 năm sống trong hòa bình. Ngay sau khi giành được độc lập, nước Việt Nam non trẻ đã phải đối mặt với thù trong, giặc ngoài, với giặc đói và giặc dốt. Cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ kéo dài suốt 30 năm đã thử thách ý chí và sức mạnh của cả dân tộc. Hàng triệu người con ưu tú đã ngã xuống để bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc. Trong lửa đạn chiến tranh, tinh thần của Cách mạng Tháng Tám đã trở thành vũ khí, thành sức mạnh tinh thần để toàn dân tộc "đem sức ta mà tự giải phóng cho ta".

ẢNH: GIA HÂN

ẢNH: GIA HÂN

Sau đại thắng mùa Xuân năm 1975, non sông thu về một mối, nhưng thách thức vẫn chồng chất. Đất nước bị tàn phá nặng nề, lại bị bao vây, cấm vận trong khi quân và dân vẫn phải tiếp tục chiến đấu bảo vệ đất nước ở hai đầu biên giới. Chính trong những thời khắc gian khó, bản lĩnh Việt Nam lại một lần nữa được khẳng định. Công cuộc Đổi mới từ Đại hội VI của Đảng (năm 1986) là một cuộc "cách mạng" lần thứ hai, một cuộc cách mạng trong tư duy. Từ một nền kinh tế kế hoạch hóa, quan liêu, bao cấp, Việt Nam đã mạnh dạn chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, giải phóng sức sản xuất, khơi dậy tiềm năng sáng tạo trong nhân dân.

Sau gần 40 năm đổi mới (1986 - 2025), Việt Nam đã tạo dựng được cơ đồ chưa từng có. Từ một nước nghèo, bị bao vây, cấm vận, phải nhận viện trợ, Việt Nam đã trở thành một nền kinh tế năng động, một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, một đối tác tin cậy của cộng đồng quốc tế. Đó là nền tảng vững chắc để hôm nay, Việt Nam đủ thế và lực, tự tin bước vào một kỷ nguyên phát triển mới, hiện thực hóa khát vọng đi tới phồn vinh, hạnh phúc.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh, kỷ nguyên thịnh vượng dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đó là kỷ nguyên mọi người dân đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, được hỗ trợ phát triển, làm giàu; đóng góp ngày càng nhiều cho hòa bình, ổn định, phát triển của khu vực và thế giới, cho hạnh phúc của nhân loại và văn minh toàn cầu. Đích đến của kỷ nguyên vươn mình là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, phát triển theo chế độ xã hội chủ nghĩa, sánh vai với các cường quốc năm châu"…

Lấy dân làm gốc

Điều gì đã tạo nên bản lĩnh, trí tuệ và cả sự gan góc giúp dân tộc Việt Nam vượt qua muôn ngàn chông gai, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác trong cuộc trường chinh tròn 80 năm qua?

Chủ tịch nước Lương Cường, tại cuộc gặp mặt đại biểu các tầng lớp nhân dân, đã khẳng định: Để có được những thắng lợi vĩ đại trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước trước đây cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay có sự cộng hưởng của nhiều nhân tố, trong đó nhân tố đặc biệt quan trọng là đoàn kết. Theo Chủ tịch nước, lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Dân là gốc. Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong" là bài học lớn, sâu sắc và còn nguyên giá trị cho ngày nay về phát huy sức mạnh vô địch khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

ẢNH: TTXVN

Nhìn từ chiều sâu lịch sử, GS-TS Tạ Ngọc Tấn, Phó chủ tịch thường trực Hội đồng Lý luận T.Ư, nhấn mạnh tập hợp khối đại đoàn kết toàn dân tộc là bài học sống còn của đất nước từ Cách mạng Tháng Tám cũng là bài học sống còn trong điều kiện hiện nay và cả tương lai. Theo ông, Cách mạng Tháng Tám thành công là bởi Đảng đã nhận thức rõ vai trò, sức mạnh của nhân dân, đã khơi dậy được tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường của toàn dân tộc. "Lật thuyền mới biết dân như nước, như cách nói của Nguyễn Trãi là chân lý. Vì vậy, nước muốn yên trước hết phải yên dân, nước muốn giàu mạnh thì trước hết nhân dân phải được ấm no, hạnh phúc", ông Tấn nhấn mạnh.

Nguyên Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam Huỳnh Đảm cũng khẳng định nếu không có sức mạnh đại đoàn kết, chúng ta đã không giành được thắng lợi, không làm nên những kỳ tích trong 80 năm qua. Đúc kết từ thực tiễn, ông Huỳnh Đảm thẳng thắn cho rằng không nên coi đại đoàn kết dân tộc như một phương tiện, "lúc cần thì kêu gọi, còn lúc qua rồi thì không ai nhắc tới nữa". Đại đoàn kết cũng không phải là nguồn lực hay động lực. "Đất nước này thiếu gì động lực, nguồn lực, nhưng tất cả có thể biến thành của cải vật chất, biến thành sức mạnh hay không thì chỉ có thể dựa vào đoàn kết. Vì vậy, đại đoàn kết là nhân tố quyết định thắng lợi bền vững của sự nghiệp cách mạng nước ta không chỉ 80 năm trước mà cả tương lai sau này", ông Huỳnh Đảm nhấn mạnh.

Nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc là niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Trước những thách thức cốt tử của lịch sử dân tộc, Đảng không chỉ lãnh đạo bằng đường lối, chủ trương bằng sự tiên phong, gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên mà còn bằng niềm tin sắt đá rằng "việc gì khó, có dân là xong". Niềm tin ấy đã được nhân dân đáp lại bằng sự tin tưởng tuyệt đối, sẵn sàng "đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải" để đi theo Đảng làm cách mạng.

Đại tướng Phạm Văn Trà, người đã trải qua đủ 3 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và chiến tranh biên giới Tây Nam, đúc kết: "Đảng luôn gắn bó với dân. Những lúc đất nước khó khăn nhất, Đảng lại đến với dân, với quân". Ông Trà nhớ lại câu nói của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt tại chiến trường miền Nam khi quyết định đóng ở sát đồn địch để bám dân: "Lúc này cần là niềm tin, giữ được niềm tin là giữ được tất cả. Giữ vững niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, tin vào con đường Bác Hồ đã chọn thì vượt qua được tất cả". Để giữ được niềm tin, vị tướng già đúc rút: Kinh nghiệm xưa nay, chính quyền nào lo cho dân thì đất nước sẽ mạnh lên. Vì vậy, lo cho dân chính là lo cho nước, lo cho an nguy Tổ quốc.

Thực sự tin dân, trọng dân, dựa vào dân, lo cho dân là cách duy nhất để phát huy sức sáng tạo, mọi nguồn lực của nhân dân, của toàn dân tộc. Nguyên Bộ trưởng TT-TT Lê Doãn Hợp gọi đây là "giải phóng sức dân". Ông kể Nghị quyết Đại hội IV năm 1976 đặt mục tiêu đến năm 1980 phải đạt 21 triệu tấn lương thực nhưng suốt nhiều năm không đạt được. "Nhưng đến năm 1988 khi ra Nghị quyết khoán 10 về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp, giao quyền tự chủ cho người dân, thế là làm được. Đấy là giải phóng sức dân", ông Hợp nói và nhấn mạnh đây là nhân tố quyết định giúp đất nước đạt được các mục tiêu trong kỷ nguyên phát triển mới.

Đột phá từ thể chế

Nhưng hành trình đi tới phồn vinh, hạnh phúc vẫn đang ở phía trước với không ít chông gai. Tổng Bí thư Tô Lâm, người đã khởi xướng những quyết sách lớn trong thời gian qua, không ít lần thừa nhận còn quá nhiều những khó khăn, rào cản, những điểm nghẽn kìm hãm sự phát triển của đất nước, từ thể chế, hạ tầng cho tới nhân lực. Trong đó, Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh: thể chế chính là "điểm nghẽn của điểm nghẽn". Các quy định nặng về quản lý, "xin - cho", chồng chéo và thiếu minh bạch giống như những sợi dây chằng kéo cỗ xe đang chạy từ nhiều phía, khiến không ai biết phải thực hiện thế nào, cỗ xe cũng không thể đi đúng hướng được.

Để đất nước phát triển nhanh chóng và ổn định, cất cánh trong kỷ nguyên mới cần có "liều thuốc đủ mạnh" để cắt bỏ những sợi dây chằng chịt này. Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh Đảng, Nhà nước xác định quyết tâm đổi mới tư duy lãnh đạo, điều hành, kiến tạo đất nước. Cùng với tinh gọn bộ máy, sáp nhập tỉnh, thành, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Chính trị ban hành 4 nghị quyết tạo đột phá trong khoa học, công nghệ, hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân và cải cách thể chế để tiếp tục thúc đẩy đổi mới, đưa đất nước phát triển nhanh hơn.

Các quyết sách của Đảng, Nhà nước vừa qua đang hướng đến một cuộc cách mạng thể chế tổng thể. Nếu thể chế là điểm nghẽn của điểm nghẽn, thì đột phá từ thể chế sẽ là đột phá của đột phá.

TS Nguyễn Sĩ Dũng, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng, cho rằng Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói điều đi vào ruột gan vấn đề đất nước đang đối mặt hiện nay. "Thực chất chúng ta vướng cái gì đấy là vướng thể chế, vướng quy định cả thôi. Quả thực là thể chế đang trói buộc hết tất cả", ông Dũng nhận định. Gỡ vướng thể chế, do đó, theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, là chiếc chìa khóa vàng để thực hiện mục tiêu đến thời điểm kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Tám thành công, thành lập nước, Việt Nam có thể hóa rồng.

Để tháo nghẽn thể chế, TS Nguyễn Sĩ Dũng đề xuất một hệ thống pháp luật hiện đại và khả thi. "Quốc gia nào có thể chế tốt, quốc gia đó tiến xa; quốc gia nào có pháp luật hiện đại và khả thi, quốc gia đó sẽ bền vững và thịnh vượng, ông Dũng nhấn mạnh và cho rằng với Việt Nam hôm nay, khi mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045 đang dần định hình rõ ràng hơn bao giờ hết, thì cải cách pháp luật cần được nhìn nhận như một sứ mệnh chiến lược, một nhiệm vụ trung tâm trong kiến tạo nền quản trị quốc gia hiện đại.

Đổi mới 2.0

Cũng xem cải cách thể chế đang là một "thách thức cốt tử" của đất nước, GS-TS Vũ Minh Khương, Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, đề xuất một cuộc đổi mới 2.0 với nhận thức, tư duy cũng như chiến lược hành động được "nâng cấp". Theo GS Khương, nếu 40 năm đổi mới vừa qua (1986 - 2025) chủ yếu dựa vào tư duy "phá rào", "cởi trói", "tháo gỡ" thì đổi mới 2.0 trong 2 thập niên sắp tới cần một cuộc cải cách mang tính kiến tạo, xây dựng nền tảng thể chế cho một quốc gia hùng cường, một xã hội hiện đại, phồn vinh. Nếu đổi mới giai đoạn 1 là một sự thức tỉnh về nhận thức, hướng tới mục tiêu thoát nghèo, giải phóng và huy động nguồn lực cho phát triển thì đổi mới 2.0 phải là một sự trỗi dậy về tầm nhìn để phát huy sức mạnh tổng lực của cả dân tộc, đưa đất nước đến vị thế xứng đáng trên trường quốc tế.

Để thực hiện đổi mới 2.0, ngoài bổ sung 2 trọng tâm đột phá về tầm nhìn tương lai và hội nhập quốc tế vào 3 đột phá chiến lược hạ tầng, thể chế và nguồn nhân lực, GS Vũ Minh Khương kiến nghị thực hiện bước nhảy lượng tử từ phương thức quản lý hành chính sang mô hình quản trị quốc gia. Đó phải là sự chuyển đổi về chất, vượt xa các cải tiến tuyến tính thông thường cả về tư duy và hành động.

Bên cạnh đó, GS Khương cho rằng cần phải xây dựng được một nền công vụ ưu tú, đáp ứng yêu cầu phát triển quốc gia trong giai đoạn mới. Trong đó, trụ cột nền tảng là phải xây dựng được một hệ thống pháp lý minh bạch, dễ thực thi, đồng bộ và nhất quán, tiệm cận chuẩn mực toàn cầu. Điều này sẽ tạo nền móng vững chắc cho quản trị hiện đại và sẵn sàng cho tương lai. "Cải cách thể chế chính là "đòn bẩy chiến lược đưa Việt Nam lên quỹ đạo tăng trưởng cao và tiến nhanh tới phồn vinh, bền vững", GS Vũ Minh Khương khẳng định.