Chiến sĩ Việt Nam gieo mầm hạnh phúc ở châu Phi

"Bộ tộc thứ 10"

Abyei là vùng đất rộng khoảng 10.546 km², đầy bất ổn cả về an ninh và chính trị, mùa khô thì đất đai cằn cỗi nhưng đến mùa mưa thì đường sá lầy lội, ngập lụt.

Ảnh: NVCC

Bên cạnh đó, nạn cướp bóc diễn ra thường xuyên, những mâu thuẫn sắc tộc, xung đột vũ trang khiến vùng đất Abyei ngày càng trở nên đói nghèo, kinh tế và cuộc sống của người dân hết sức khó khăn.

Cách đây hơn 3 năm, đoàn tiền trạm của Đội Công binh đầu tiên của quân đội Việt Nam đến Abyei. Nhiệm vụ Liên Hiệp Quốc giao cho Đội Công binh Việt Nam từ đó đến nay tóm gọn là bảo đảm các tuyến giao thông, xây dựng và bảo trì doanh trại... Vậy là, vào mùa khô họ sửa chữa hoặc mở những con đường mới, còn vào mùa mưa họ vẫn sửa đường và cứu kéo các phương tiện sa lầy.

Là một trong những sĩ quan Việt Nam đầu tiên đặt chân đến Abyei, trung úy Vũ Phượng Uyên (đang làm nhiệm vụ tại Đội Công binh số 3) nhớ như in hình ảnh, cuộc sống người dân châu Phi thời điểm đó.

Ảnh: NVCC

Ở đây không có điện, không có nước sạch. Vào mùa khô, người dân muốn sử dụng nước sinh hoạt phải đi 2 - 3 km để lấy. Còn vào mùa mưa, họ sẽ sử dụng ngay nước ở dưới mương, màu nước rất bẩn.

"Lần đầu nhìn thấy cuộc sống của người dân Abyei, tôi đã bật khóc vì nghĩ cũng là con người nhưng họ lại phải chịu cảnh khổ sở và đói như vậy. Tại đây, nhiều em nhỏ bị đói và chết vì không vượt qua được. Còn người già thì đến độ 50 - 60 tuổi rất yếu vì khi ở tuổi lao động họ đã làm lụng rất nhiều để trang trải cho cuộc sống khó khăn đó", trung úy Uyên chia sẻ.

Cô kể, đất ở Abyei rất lạ, mùa khô thì cứng như đá nhưng gặp nước lại dẻo như kẹo kéo. Thế nên, sau mỗi cơn mưa, mặt đường lại biến dạng, lầy lội. Riêng việc sửa đường là việc quanh năm không hết. Đặc biệt, mỗi khi trời mưa, các chiến sĩ mũ nồi xanh phải huy động phương tiện để cứu kéo xe của người dân địa phương hoặc đơn vị khác bị sa lầy.

Để hỗ trợ cuộc sống của người dân Abyei, ngoài nhiệm vụ trên, trung úy Vũ Phượng Uyên còn có các hoạt động như cấp nước sinh hoạt, phát thuốc, tổ chức giao lưu, xây dựng lớp học, làm bàn ghế giúp học sinh, tặng sách, bút, đồ chơi cho học sinh cấp 1, cấp 2, cải tạo môi trường, đường phố, quang cảnh, giúp người dân gieo trồng, tăng gia sản xuất…

Ảnh: NVCC

Hai lần tham gia gìn giữ hòa bình tại Abyei, trung úy Vũ Phượng Uyên khẳng định những hành động đó để lại ấn tượng tốt đẹp cho người dân địa phương, giúp họ cải thiện phần nào cuộc sống. Bởi vậy người dân đều coi "những người lính mũ nồi xanh Việt Nam ở đây chính là bộ tộc thứ 10" (ở Abyei hiện nay có 9 bộ tộc).

"Họ yêu quý chúng tôi như chính người cùng quê hương, nhiều người nói được tiếng Việt vì thường xuyên tiếp xúc với chúng tôi. Khi tôi ra chợ, người dân cũng thường xuyên nói xin chào Việt Nam", trung úy Uyên kể.

Theo chị Uyên, lần đầu tiên đặt chân sang Abyei (tháng 6.2022), địa phương này có mật độ dân số rất thưa thớt, nhưng giờ đây, người dân đã quay trở lại, cuộc sống cải thiện vì có sự giúp đỡ của lực lượng gìn giữ hòa bình Việt Nam và các nước.

"Khi chúng tôi giúp họ khai thông đường sá giải phóng ngập úng, họ nói "cảm ơn rất nhiều". Thậm chí, lãnh đạo ở thị trấn còn tặng dê cảm ơn để chúng tôi cải thiện bữa ăn", trung úy Uyên kể và tiết lộ, người dân rất nhớ những người đã giúp mình.

"Sứ giả hòa bình" tại Trung Phi

Tạo hạnh phúc, đời sống ấm no cho người dân không dừng lại ở những hoạt động dân vận mà còn là những hoạt động bảo vệ an ninh ở những nơi xa xôi, hẻo lánh nhất của lục địa đen. Giữa cái nắng khô khốc, bụi đỏ mù mịt tại Batangafo - vùng biên giới Cộng hòa Trung Phi và Chad, 5 tháng qua với vai trò là quan sát viên quân sự thuộc Phái bộ Gìn giữ hòa bình Cộng hòa Trung Phi (Phái bộ MINUSCA), thiếu tá Sử Tấn Phi Long vẫn cần mẫn bước vào từng bản làng, trò chuyện với người dân.

Ảnh: NVCC

Thiếu tá Long kể sau khoảng 2 năm chuẩn bị, vượt qua các vòng tuyển chọn kỹ lưỡng của Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam như khóa huấn luyện tiếng Anh, kỹ năng lái xe, kiến thức về Liên Hiệp Quốc và hoạt động gìn giữ hòa bình, ngày 21.4.2025, anh chính thức nhận quyết định từ Chủ tịch nước và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, chính thức tham gia nhiệm vụ tại phái bộ.

Batangafo là khu vực phức tạp về an ninh, thường xuyên xảy ra cướp bóc, xung đột giữa các nhóm vũ trang. Công việc của thiếu tá Long là hằng ngày tuần tra, tiếp xúc với người dân, thu thập thông tin về tình hình chính trị, an ninh, đặc biệt là các vụ việc vi phạm nhân quyền, bạo lực, để báo cáo cấp trên kịp thời xử lý, ngăn chặn những trường hợp như vậy trong tương lai.

Mỗi khi đi tuần tra, thiếu tá Long luôn phải mang áo giáp, mũ chống đạn, trang bị bộ đàm và điện thoại vệ tinh để bảo vệ an toàn cho bản thân và thông tin liên lạc. Đặc biệt, mỗi chuyến tuần tra cũng phải có lực lượng của Pakistan hộ tống bằng xe thiết giáp vì "an toàn là yếu tố hàng đầu, nếu không đảm bảo, chuyến đi sẽ bị hủy", anh kể.

Theo thiếu tá Long, hoạt động tuần tra của quan sát viên quân sự rất tốt cho người dân, sự có mặt của Liên Hiệp Quốc, của quan sát viên quân sự sẽ làm cho tình hình trong khu vực ổn định hơn, các thành phần tự phát, các nhóm vũ trang cướp bóc người dân sẽ giảm đi.

Ảnh: NVCC

Bên cạnh đó, quá trình tiếp xúc với người dân, họ đưa ra một số nguyện vọng mà các quan sát viên quân sự sẽ thu thập, báo cáo cho cơ quan cấp trên, từ đó cơ quan cấp trên có biện pháp và sự giúp đỡ, giúp cuộc sống người dân cải thiện.

"Chúng tôi là một lực lượng đặc biệt, đội trên mình chiếc mũ xanh của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc nhưng không được trang bị vũ khí vì quan sát viên quân sự của Liên Hiệp Quốc không phải lực lượng tác chiến. Khi đến với người dân, tôi sẽ dùng năng lực, nụ cười, bản lĩnh, sự thân thiện, thiện chí để giao tiếp với họ và nhận được sự tin tưởng. Sự có mặt của chúng tôi được họ trân trọng và quý mến", thiếu tá Long kể.

Mặc dù vậy, thiếu tá Long và đồng đội cũng phải vượt qua rất nhiều khó khăn tại địa phương bất ổn này. Đầu tiên là thiếu thốn về điện, nước, thức ăn và cơ sở vật chất, cùng với nỗi nhớ nhà, những ngày đầu tiên anh bị sụt 10 kg vì chưa quen môi trường sống. Ngoài ra, không khí rất bụi và nhiều muỗi, ai cũng có nguy cơ mắc sốt rét. Tiếp đó là ngôn ngữ, có thời điểm, anh phải vận dụng hết khả năng, dùng ngôn ngữ cơ thể, hình ảnh trong điện thoại để nói chuyện với người dân.

Ảnh: NVCC

Đặc biệt là đường sá, ở Batangafo không có đường nhựa, đường bê tông nên có những ngày thiếu tá Long và đồng đội phải đi cả trăm cây số đường rừng để tuần tra. Có những nơi đường rất hẹp, mùa mưa ngập nước, đoàn xe bị sa lầy, tất cả phải nhảy xuống đẩy xe, rất lâu mới qua được khu vực đó.

Dân cư ở Batangafo chỉ tập trung tại khu trung tâm, còn các vùng xung quanh vô cùng hẻo lánh, cách trở, nơi nạn cướp bóc vẫn thường xuyên xảy ra. "Vì vậy, chúng tôi phải vượt qua nhiều khó khăn để tuần tra ở những khu vực ấy. Sự hiện diện của lực lượng LHQ đã góp phần giảm đáng kể tình trạng cướp bóc, tội phạm", thiếu tá Long chia sẻ.

Trong 5 tháng công tác tại Batangafo, anh tự nhận mình vẫn may mắn khi chưa phải đối mặt với những cuộc xung đột lớn. Dù vậy, không ít lần anh và đồng đội rơi vào tình huống hiểm nguy khi chạm trán các nhóm vũ trang. Có những lần, đoàn xe của họ bị chặn lại, kèm theo những câu hỏi gay gắt: "Bạn có tiền không?", "Bạn có thức ăn không?", "Tại sao chúng tôi làm việc với bạn mà bạn không có gì cho chúng tôi?". Là "sứ giả" hòa bình, anh Long đã chọn cách ứng xử mềm dẻo, giao tiếp khéo léo để hóa giải hiểu lầm, ngăn ngừa mâu thuẫn.

Ngoài nhiệm vụ thường ngày, thiếu tá Long luôn tìm cách góp phần cải thiện đời sống người dân địa phương. Ở vùng đất mà dịch sốt rét hoành hành quanh năm, anh thường động viên, hỗ trợ cả người dân lẫn đồng đội nước bạn bằng cách chia sẻ thuốc men. Có những hôm đồng đội đổ bệnh, anh sẵn sàng thay ca tuần tra.

Anh kể, có khi người dân tò mò hỏi về món ăn Việt Nam, anh liền nấu thử và mời họ cùng thưởng thức. Từ những cử chỉ nhỏ bé ấy, tình cảm của người dân dành cho anh và đồng đội ngày càng gắn bó, thân thiện hơn. "Họ bắt đầu nhìn người Việt Nam với ánh mắt trìu mến và đầy thiện cảm", thiếu tá Sử Tấn Phi Long nhớ lại.

Phát huy phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ

Theo thiếu tướng Phạm Mạnh Thắng - Cục trưởng Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam, tính đến nay chúng ta đã triển khai thành công 1.093 lượt sĩ quan, quân nhân Quân đội nhân dân và sĩ quan Công an nhân dân với 2 loại hình: đơn vị và cá nhân.

Ảnh: Đình Huy

Đối với loại hình đơn vị, hơn 11 năm qua, Bộ Quốc phòng đã triển khai 6 thê đội Bệnh viện dã chiến cấp 2 với biên chế 63 quân nhân; 3 thê đội Đội Công binh với biên chế 184 quân nhân; cử 141 lượt sĩ quan cá nhân của quân đội và 22 sĩ quan của công an đến các phái bộ Gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc tại khu vực Abyei, Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi, Trụ sở Liên Hiệp Quốc (New York, Mỹ).

Thiếu tướng Phạm Mạnh Thắng cho hay với bản lĩnh, tác phong mẫu mực, tinh thần trách nhiệm cao, lực lượng của Việt Nam luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được lãnh đạo Liên Hiệp Quốc, chỉ huy phái bộ, chính quyền nước sở tại và đồng nghiệp quốc tế đánh giá cao. Các thê đội Bệnh viện dã chiến cấp 2 của Việt Nam ở Nam Sudan đã chăm sóc sức khỏe, điều trị với chất lượng cao cho nhiều lượt bệnh nhân là nhân viên Liên Hiệp Quốc và người dân địa phương; đã tiến hành thành công các ca phẫu thuật phức tạp như phẫu thuật vi phẫu nối bàn tay, vận chuyển cấp cứu đường không các ca sản phụ nguy hiểm.

Những đóng góp đó được Phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc về Giữ gìn và cố vấn quân sự Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc gửi thư tới Chính phủ Việt Nam đánh giá cao những đóng góp quân y cho phái bộ; Đội Công binh của Việt Nam cũng đã thể hiện được năng lực chuyên môn cao, góp phần làm thay đổi diện mạo của phái bộ Liên Hiệp Quốc tại khu vực Abyei sau hơn 3 tháng triển khai đến phái bộ.

Bên cạnh đó là những hoạt động cải tạo xây dựng lớp học; tổ chức dạy học cho các em nhỏ; khoan giếng nước tặng người dân địa phương; tổ chức khám chữa bệnh và phát thuốc miễn phí cho người dân; hướng dẫn người dân làm nông nghiệp để cải thiện cuộc sống…

"Chính những hành động mang tính nhân văn cao đẹp đã giúp gắn kết lực lượng "mũ nồi xanh" của Liên Hiệp Quốc nói chung và lực lượng Việt Nam nói riêng tại phái bộ với người dân địa phương. Điều này luôn được lãnh đạo Liên Hiệp Quốc và chỉ huy phái bộ đánh giá cao", thiếu tướng Phạm Mạnh Thắng nói và khẳng định chúng ta đã để lại hình ảnh đẹp, sâu sắc về người chiến sĩ "mũ nồi xanh" Việt Nam, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ - góp phần lan tỏa giá trị nhân văn cao đẹp của dân tộc Việt Nam, một dân tộc yêu chuộng hòa bình.

Trẻ em châu Phi hát "Việt Nam - Hồ Chí Minh"

"Tôi từng trực tiếp cùng đoàn công tác của Bộ Tổng tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam sang kiểm tra lực lượng Việt Nam tại phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc ở Nam Sudan và khu vực Abyei. Ở đó, tình hình an ninh - chính trị vẫn rất bất ổn, đời sống người dân cực kỳ khó khăn, khó khăn đến mức không thể hình dung nổi. Đặc biệt, giáo dục thiếu thốn trầm trọng, phòng học của các em nhỏ chỉ đơn sơ như… một gian bếp ở Việt Nam", thiếu tướng Nguyễn Ngọc Đoàn, Chủ nhiệm Chính trị Bộ Tổng Tham mưu, chia sẻ.

Theo thiếu tướng Nguyễn Ngọc Đoàn, ngay trong chuyến công tác ấy, đoàn đã quyên góp được hơn 5.000 USD để xây dựng 2 phòng học cho học sinh tại đây. Phòng học tuy chỉ bằng chiếc container nhưng phải tận dụng tất cả vật dụng của Việt Nam đưa sang để xây dựng.

Ông khẳng định, tình cảm của người lính Bộ đội Cụ Hồ dành cho người dân bản địa rất đặc biệt. Họ không chỉ ở trong doanh trại làm nhiệm vụ như nhiều lực lượng giữ gìn hòa bình của các nước khác, mà còn chủ động tham gia các hoạt động hỗ trợ cộng đồng: từ y tế, giáo dục, cải thiện đời sống đến hướng dẫn sản xuất nông nghiệp.

Điều khiến thiếu tướng Nguyễn Ngọc Đoàn xúc động nhất là hình ảnh những em nhỏ nơi đây cất tiếng hát "Việt Nam - Hồ Chí Minh" và phất cao lá cờ đỏ sao vàng. "Điều đó cho thấy, hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ không chỉ lan tỏa với đồng bào trong nước và bạn bè quốc tế, mà còn in sâu trong trái tim những con người ở những vùng đất xa xôi, nghèo khó và lạc hậu", thiếu tướng Nguyễn Ngọc Đoàn bày tỏ.