Cảnh báo tình trạng kháng thuốc ở nhóm vi khuẩn gây bệnh đường hô hấp
Hưởng ứng Tuần lễ Tăng cường Nhận thức về Kháng kháng sinh diễn ra từ ngày 18 đến 24/11, Hội Hô hấp Việt Nam phối hợp tổ chức hội thảo khoa học “Đề kháng kháng sinh và chiến lược điều trị nhiễm trùng đa chuyên khoa”.
Kháng kháng sinh là một mối đe dọa cấp bách đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu, với nguy cơ gia tăng mạnh mẽ. Tình trạng này có thể gây ra ít nhất 10 triệu ca tử vong mỗi năm, tương đương mức tử vong do ung thư kể từ năm 2050 nếu không có hành động kịp thời, hiệu quả.
Theo nghiên cứu của Torumkuney và cộng sự, tỷ lệ kháng thuốc của chủng vi khuẩn phế cầu và haemophilus influenzae - hai tác nhân chính gây viêm phổi, viêm tai giữa, viêm xoang - hiện ở mức báo động.
Tình trạng kháng kháng sinh đe dọa sức khỏe cộng đồng (Ảnh minh họa: Getty).
Việt Nam là một trong những quốc gia đang phải đối mặt với mối đe dọa ngày càng gia tăng của tình trạng kháng kháng sinh. Điều này bắt nguồn từ việc sử dụng kháng sinh không cần thiết trong các trường hợp không nhiễm khuẩn hoặc không hợp lý đối với từng loại vi khuẩn trong nhiều năm qua.
Đặc biệt trong điều trị nhiễm khuẩn hô hấp cộng đồng, một số trường hợp buộc phải sử dụng kháng sinh liều cao cho trẻ em.
Lấy ví dụ từ dữ liệu của Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội), PGS.TS Trần Minh Điển, Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam, cho biết, bệnh hô hấp chiếm tỷ lệ nhập viện cao nhất trong các năm 2020-2024 và có xu hướng gia tăng mỗi năm.
Các vi khuẩn chính gây viêm phổi cộng đồng ở trẻ em tại miền Bắc nước ta là haemophilus influenzae, phế cầu và moraxella catarrhalis. Phần lớn các chủng này có tỷ lệ kháng cao với nhóm beta-lactam thông thường và macrolide, những kháng sinh được kê đơn phổ biến hiện nay.
PGS.TS Phạm Tuấn Cảnh, Phó Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, cho biết thêm, nhiễm khuẩn tai mũi họng, viêm phổi cộng đồng là bệnh lý hô hấp phổ biến ở người lớn, góp phần đáng kể vào số ca nhập viện và tử vong, đặc biệt ở người cao tuổi, có bệnh nền.
“Hiện nay, dữ liệu cho thấy chủng vi khuẩn phế cầu gây bệnh hô hấp đang giảm đáng kể mức độ nhạy cảm với các kháng sinh thuộc nhóm cephalosporin thế hệ 2 và nhóm macrolide. Đây là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng kháng thuốc ngày càng phức tạp”, PGS Cảnh nhấn mạnh.
Tình trạng này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa xét nghiệm vi sinh và lựa chọn kháng sinh hợp lý trong thực hành lâm sàng.
Kháng kháng sinh - mối đe dọa không còn thầm lặng
Các chuyên gia nhấn mạnh sự cần thiết của phối hợp hành động đa chuyên khoa để kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh (Ảnh: T.L).
Các chuyên gia nhấn mạnh sự cần thiết của phối hợp hành động đa chuyên khoa để kiểm soát kháng kháng sinh, đặc biệt trong bối cảnh lạm dụng kháng sinh cho các bệnh lý hô hấp nhẹ vẫn còn phổ biến.
GS Đinh Xuân Anh Tuấn, nguyên Hiệu trưởng Đại học Corse, Cộng hòa Pháp, cho biết, trong năm 2019, cứ 5 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong thì có một em tử vong do đề kháng kháng sinh.
Hậu quả của việc sử dụng kháng sinh khi không cần thiết là chúng tiêu diệt cả các vi khuẩn có lợi bảo vệ cơ thể, tạo điều kiện cho vi khuẩn đề kháng gia tăng, phát triển và chiếm ưu thế, đồng thời truyền cơ chế kháng thuốc sang các vi khuẩn khác. Lạm dụng kháng sinh đang đẩy nhanh quá trình này.
“Nguy hại hơn nữa, tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng đang vô hiệu hóa khả năng diệt khuẩn của kháng sinh, làm tăng nguy cơ tử vong do các bệnh nhiễm trùng, đẩy lùi y học nhân loại trở về thế kỷ XIX khi bệnh nhiễm trùng còn là một bệnh nan y”, GS Tuấn chia sẻ.
“Tôi cho rằng việc kiểm soát kháng kháng sinh cần được tiếp cận một cách toàn diện, đặc biệt trong ba lĩnh vực: Hô hấp, tai mũi họng và nhi khoa, nơi kháng sinh được sử dụng phổ biến nhất”, GS.TS Ngô Quý Châu, Chủ tịch Hội Hô Hấp Việt Nam nhấn mạnh.
Theo ông, để xây dựng chiến lược quản lý nhiễm khuẩn hiệu quả, cần dựa trên dữ liệu vi sinh cập nhật tại các bệnh viện, các nghiên cứu như SOAR (chương trình nghiên cứu giám sát kháng sinh), khảo sát hành vi sử dụng thuốc.
Đồng thời, việc đồng bộ hóa hướng dẫn điều trị, triển khai các chương trình đào tạo cho nhân viên y tế ở mọi cấp là yếu tố then chốt nhằm bảo vệ hiệu quả kháng sinh lâu dài.
PGS.TS Nguyễn Hoàng Anh, Giám đốc Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc, cho rằng, vai trò của dược sĩ cộng đồng, nhà thuốc là tư vấn đúng, giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị kháng sinh đủ thời gian, qua đó góp phần giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh.
