Thời tiết chuyển lạnh, trong cơ thể người cũng bắt đầu "thu" dương khí. Trong y thư cổ Hoàng Đế Nội Kinh có ghi: "Đông tam nguyệt giả, vạn vật bế tàng" - ý nói mùa đông mọi thứ đều thu lại, con người cũng nên "tàng tinh, dưỡng khí", ăn uống phù hợp để bảo vệ dương khí. Đối với những người tuổi đã cao, vào thời điểm này việc ăn uống và sinh hoạt đặc biệt quan trọng, nếu vừa biết kiêng vừa biết tiến, có thể giúp ta an lành vượt qua mùa đông, đồng thời đặt nền tảng vững chắc cho sức khỏe năm sau.
Có câu nói: "thuốc tốt không bằng thực phẩm bổ sung", vào mùa lạnh, nếu bạn ở độ tuổi trung – cao niên và nhớ được "4 ăn - 3 không ăn" thuận theo thời tiết như thế này thì sẽ dưỡng thân đúng cách, chắc chắn sẽ thu được nhiều lợi ích sức khỏe.
"4 nhóm thực phẩm NÊN ĂN"
1. Ăn thực phẩm "ấm và bổ thận"
Mùa đông là thời điểm tốt để nuôi dưỡng thận và dự trữ tinh chất. Vì thời tiết mùa này khô ráo nên cơ thể cần được làm ẩm.
Thực phẩm khuyên dùng: Mè đen, đậu đen, gạo đen, quả, hạt dẻ.
- Đậu đen chứa anthocyanin, chất chống oxy hóa mạnh, hỗ trợ giảm viêm, giảm cholesterol.
- Óc chó và hạt dẻ giàu omega-3 và vitamin nhóm B, có lợi cho trí nhớ và hệ thần kinh ở người cao tuổi.
Nghiên cứu của Journal of Nutrition cho thấy ăn các loại hạt thường xuyên giúp giảm 20–30% nguy cơ bệnh tim mạch ở người trên 55 tuổi.
Công thức đề xuất: Súp sườn heo đậu đen và quả.
2. Ăn rau "củ"
Mùa đông là mùa thu hoạch dồi dào thực phẩm thân rễ, khi rau hấp thụ tinh chất của đất và giàu carbohydrate và khoáng chất, có thể bổ sung nhiệt và khả năng cho cơ thể.
Thực phẩm được đề xuất: Khoai mỡ, khoai lang, khoai môn, củ cải.
Theo Đông y: Khoai mỡ được ghi trong Bản Thảo Cương Mục có công dụng "kiện tỳ, ích khí, bổ phế", rất thích hợp cho người lớn tuổi tỳ vị kém, hay mệt mỏi. Củ cải trắng "lợi khí hóa đàm", tốt cho người dễ ho trong mùa lạnh.
Theo Tây y: Khoai môn giàu carbohydrate phức hợp, giúp duy trì năng lượng bền vững, ổn định đường huyết. Khoai lang chứa beta-carotene, tăng cường miễn dịch – điều rất quan trọng mùa lạnh.
Công thức đề xuất: Thịt viên hấp khoai mỡ.
3. Ăn thịt "giàu đạm, dễ tiêu hóa"
Thịt là nguồn cung cấp hầu hết protein, nhưng vì lợi ích của đường ruột, bạn nên chọn thịt ít chất béo và dễ tiêu hóa. Protein là nền tảng duy trì cơ bắp và sức đề kháng. Người cao tuổi thường mất cơ nhanh (sarcopenia), đặc biệt vào mùa đông khi ít vận động.
Thực phẩm khuyên dùng: Cá, gà, thịt bò nạc.
Công thức đề xuất: Cá hấp.
4. Ăn trái cây và rau quả theo mùa "giàu vitamin"
Mùa lạnh khiến miễn dịch suy giảm, cơ thể dễ nhiễm virus đường hô hấp. Rau quả giàu vitamin C, A rất quan trọng. Những người yếu trong thời tiết lạnh dễ bị suy giảm khả năng miễn dịch, bổ sung vitamin rất quan trọng, bạn nên chọn các loại trái cây và rau quả theo mùa để tránh tình trạng lá lách và dạ dày bị kích thích lạnh.
Thực phẩm khuyên dùng: Bắp cải, bông cải xanh, cam, táo.
- Vitamin C giúp tăng sản sinh bạch cầu, hàng rào miễn dịch chống lạnh.
- Rau họ cải chứa sulforaphane – chất được chứng minh kích hoạt tế bào miễn dịch tự nhiên.
- Táo chứa quercetin – chống oxy hóa, giảm nguy cơ cảm lạnh theo nghiên cứu từ Đại học Michigan.
Công thức đề xuất: Đậu phụ kho bắp cải.
3 nhóm thực phẩm KHÔNG ĂN
1. Không ăn đồ "sinh lạnh hàn lạnh"
Dù bất kỳ mùa nào, đồ sinh lạnh/hàn lạnh đều có thể tổn thương tỳ vị dương khí, dẫn tới tiêu chảy,… Khi trời lạnh càng cần lưu ý: đồ uống lạnh, món trộn lạnh, trái cây lạnh nên ít ăn; nếu muốn ăn trái cây thì đề nghị hấp/chín rồi ăn.
2. Không ăn các đồ ăn "béo, ngọt, đặc và nhiều dầu mỡ"
Trời vừa thay đổi người thường hay đói, ăn ngon hơn, người lớn tuổi trao đổi chất chậm, nếu dư thừa đồ ăn nhiều dầu mỡ, đường, muối sẽ là gánh nặng cho cơ thể. Ví dụ: Đồ chiên rán, mỡ động vật, nội tạng động vật, đồ ngọt nên ít hoặc không ăn.
3. Không ăn thức ăn "cay, nóng"
Có người nghĩ ăn cay có thể chống lạnh, nhưng nếu quá mức sẽ tổn hao âm dịch, dẫn tới "thượng hỏa" (nóng trong), xuất hiện khô miệng, đau họng, táo bón… Đối với người dễ bị "nóng trong", nên ăn ít thực phẩm nhiều ớt, tiêu, gừng sống... vì dễ phát sinh nội hỏa, phá hủy cân bằng âm dương trong cơ thể.
