Bộ Giao thông vận tải (Bộ GTVT) đang lấy ý kiến góp ý vào dự thảo Nghị định thu phí sử dụng đường bộ cao tốc.
Theo dự thảo, mức thu phí sử dụng đường cao tốc được xác định cơ bản bảo đảm bù đắp chi phí có liên quan (chi phí quản lý, chi phí tổ chức, vận hành thu phí, chi phí bảo trì đường cao tốc...), tiếp cận trên cơ sở tính toán lợi ích của người sử dụng đường cao tốc.
Mức thu được xây dựng trên cơ sở pháp luật về phí và lệ phí, khấu trừ các loại thuế, phí đã thu liên quan, tránh thu phí trùng phí, đảm bảo hợp lý, hài hòa với mức thu dịch vụ sử dụng đường bộ và đường cao tốc đầu tư theo hình thức PPP. Đặc biệt, mức thu phải thấp hơn lợi ích người sử dụng đường cao tốc thu được.
Bộ GTVT cho biết, hiện có 12 dự án/đoạn tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, đại diện chủ sở hữu, đã hoàn thành và đưa vào khai thác, sử dụng.
Do vậy, mức phí được nghiên cứu, xây dựng trên cơ sở lợi ích của của chủ phương tiện, đồng thời có tham khảo thông lệ quốc tế. Theo đó, người sử dụng đường cao tốc thường sẵn sàng chi trả mức chi phí tương đương với 50 - 70% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc.
Từ những phân tích trên, dự thảo Nghị định quy định mức phí sử dụng cao tốc nhà nước đầu tư như sau:
Về mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với đường cao tốc đáp ứng đầy đủ các quy định về điều kiện triển khai thu phí (Mức 1), Bộ GTVT đề xuất thu tương đương với 70% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc (khoảng 1.300 đồng/xe/km)
Về mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các dự án đường cao tốc đã được quyết định chủ trương đầu tư trước ngày Luật Đường bộ có hiệu lực thi hành, khi đưa vào khai thác mà chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của Luật Đường bộ (Mức 2), Bộ GTVT đề xuất thu tương đương với 50% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc (khoảng 900 đồng/xe/km).
Biểu mức phí sử dụng đường bộ cao tốc (Nguồn: Bộ GTVT).
Theo đánh giá của Bộ GTVT, việc thu phí cao tốc do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác sẽ tạo nguồn thu ngân sách, góp phần tạo nguồn kinh phí để đầu tư phát triển hệ thống đường cao tốc, chi thực hiện công tác quản lý, bảo trì đường cao tốc.
“Với mức phí đề xuất như đã nêu trên, dự kiến sau khi triển khai thu phí đối với 10 tuyến cao tốc đang khai thác, dự kiến số phí thu được là 3.210 tỷ đồng/năm; số thu nộp ngân sách nhà nước là 2.850 tỷ đồng/năm”, dự thảo Nghị định nêu.
Mặt khác, đường cao tốc có chất lượng cao hơn đường quốc lộ thông thường. Nếu không tổ chức thu tiền sử dụng đường cao tốc thông qua trạm thu, người dân sẽ có xu hướng tập trung di chuyển trên đường cao tốc, trong đó có cả các phương tiện xe thô sơ, các phương tiện không được phép lưu hành trên đường cao tốc.
Điều này dẫn đến lưu lượng phương tiện trên đường cao tốc tăng cao, nhiều phương tiện vi phạm đi vào làn dừng khẩn cấp, gây ra tình trạng phương tiện chuyển làn liên tục, gây ảnh hưởng đến trật tự an toàn giao thông và giảm hiệu quả khai thác đường cao tốc.
Sẽ không xảy ra tình trạng "phí trùng phí"
Hiện nay, Nhà nước đã thu phí sử dụng đường bộ theo đầu phương tiện. Do đó, việc tổ chức thu tiền sử dụng cao tốc thông qua trạm thu trên đường cao tốc do Nhà nước đầu tư có thể dẫn đến phản ứng của người tham gia giao thông, sẽ có ý kiến cho rằng “phí trùng phí”.
Về vấn đề này, Bộ GTVT cho biết, sẽ không xảy ra hiện tượng “phí trùng phí”. Mặc dù việc thu phí cao tốc khiến người dân mất thêm chi phí sử dụng dịch vụ đường bộ, nhưng sẽ được hưởng giá trị dịch vụ chất lượng, tiết kiệm thời gian và chi phí vận hành phương tiện, giúp tăng hiệu quả kinh doanh.
Trên cơ sở phân tích 12 tuyến đường cao tốc nhà nước đầu tư trước năm 2020, đang hoặc chuẩn bị vận hành, khai thác, kết quả lượng hóa chi phí vận hành và chi phí thời gian của phương tiện cho thấy so với lưu thông tuyến trên quốc lộ song hành, phương tiện lưu thông trên các tuyến cao tốc sẽ được lợi bình quân 4.824 đồng/xe/km, trong đó 25% từ tiết kiệm chi phí vận hành phương tiện và 75% từ tiết kiệm thời gian hàng hóa và hành khách trên đường.
Loại phương tiện thu được lợi ích lớn nhất là xe khách từ 30 ghế trở lên với bình quân 14.132 đồng/xe/km, phương tiện thu được lợi ích thấp nhất là xe tải dưới 2 tấn với lợi ích bình quân là 1.174 đồng/km. Lợi ích bình quân tính theo xe đơn vị là 2.616 đồng/PCU/km.
