Ngày 12/5, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An (Quảng Nam), cho biết, đã có báo cáo kết quả khảo sát tàu cổ được phát hiện ở bờ biển Cẩm An sau thời gian dài điều tra, khảo sát và phân tích mẫu.
 |
Xác con tàu lộ thiên được người dân phát hiện và ghi lại hình ảnh ở bờ biển Cẩm An. |
Báo cáo nghiên cứu của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An phối hợp với Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn (Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh) thực hiện.
Quá trình điền dã dân tộc học và khảo cổ học cho thấy vị trí tàu trên bờ biển Cẩm An xưa kia nằm dưới một đồi cát ven biển, cạnh con đường đất đỏ được người Pháp xây dựng. Dấu vết con đường này hầu như không còn do hiện tượng biển xâm thực.
Thông qua các bản đồ, ảnh vệ tinh trong nhiều thời kỳ và ký ức của nhiều người dân địa phương, vị trí con tàu xưa kia không chỉ nằm sâu dưới đồi cát mà vào năm 1905 có thể con tàu cách mép nước khoảng 700 - 800m.
Theo nhận định, tàu đắm tại Cẩm An là tàu có thiết kế truyền thống Biển Đông. Đây là kiểu tàu tích hợp kỹ thuật đóng tàu truyền thống Đông Nam Á và truyền thống Trung Quốc. Đến nay, ở vùng biển Đông Nam Á đã phát hiện hơn 20 con tàu đắm được xác định là kiểu tàu truyền thống Biển Đông, hay còn gọi là tàu lai, có niên đại giữa thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI.
Do con tàu chưa xuất lộ đầy đủ cho nên kích thước toàn thể của con tàu chỉ có thể xác định chính xác trong nghiên cứu ở tương lai và nhiều khả năng con tàu này sẽ dài khoảng 17,8m.
 |
Hiện trạng nơi con tàu xuất hiện đã bị cát bồi lấp. |
Tàu cổ có niên đại cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI?
Theo giới nghiên cứu, tàu Cẩm An có kích thước lớn, cấu trúc mạnh mẽ, kết hợp giữa truyền thống đóng tàu Đông Nam Á và Trung Quốc, xây dựng từ loại gỗ có độ bền cao và khả năng chịu lực tốt là gỗ bằng lăng, kiền kiền nguồn gốc bản địa Đông Nam Á và gỗ thông nhập khẩu từ Trung Quốc, dùng chất xảm trét ngăn chặn sự xâm nhập của nước vào tàu. Đây là những đặc điểm quan trọng cho phép tàu hoàn toàn có thể thực hiện những chuyến hải trình dài ngày như hoạt động thương mại trên biển hoặc thậm chí hải chiến.
 |
Hình ảnh con tàu cổ lộ thiên hồi tháng 12/2023 khiến người dân tò mò. |
Đến nay tuy chưa có niên đại tuyệt đối bằng C14 song với vị trí phát hiện con tàu từng nằm sâu trong đất liền, cùng sự tương đồng sâu sắc về các đặc điểm cấu trúc, kỹ thuật thi công cùng vật liệu xây dựng với các con tàu đắm truyền thống Biển Đông đã phát hiện trong vùng biển Đông Nam Á, cho thấy, khả năng cao con tàu Cẩm An có niên đại giữa cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI.
Hiện trạng tàu có cấu trúc gỗ, nhiều vị trí còn giữ nguyên bề mặt gốc của cấu trúc, kết cấu gỗ cứng chắc, một số liên kết vẫn còn chặt chẽ. Do đó khả năng phục nguyên cấu trúc của con tàu rất cao nếu được khai quật và bảo tồn.
Việt Nam tuy phát hiện và khai quật được một tàu đắm như Cù Lao Chàm, Vũng Tàu, Bình Thuận, Phú Quốc I và II, Bình Châu song các cuộc khai quật tàu dừng ở việc thu thập hiện vật trong con tàu, còn cấu trúc con tàu bị hủy hoại nặng nề và bỏ lại biển. Đến nay chưa có con tàu nào được phát hiện có cấu trúc được bảo tồn khá nguyên vẹn như tàu Cẩm An. Đồng thời, chưa con tàu nào có được nhiều điều kiện thuận lợi nếu được khai quật và bảo tồn như tàu Cẩm An – nằm ngay mép nước ven bờ biển Hội An.
Nhóm nghiên cứu đánh giá, vì một sự may mắn của lịch sử mà con tàu Cẩm An còn giữ được cấu trúc khá nguyên vẹn mà rất nhiều con tàu truyền thống Biển Đông, truyền thống Đông Nam Á và cả truyền thống Trung Quốc được phát hiện không có. Do vậy, sự tồn tại của tàu Cẩm An không chỉ là minh chứng cho một lịch sử hàng hải phát triển sôi động trước khi tiếp xúc với hàng hải phương Tây mà còn thực sự là “bảo vật” tàu cổ cực kỳ hiếm hoi đến nay còn được bảo tồn khá nguyên vẹn nhất không chỉ ở Việt Nam mà cả ở Đông Nam Á và Đông Á.
Theo Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An, trước mắt cần xây dựng các kế hoạch bảo vệ con tàu; đồng thời cần lập kế hoạch, giải pháp chi tiết cho công tác khai quật và bảo tồn con tàu cùng các hiện vật thu thập được nhằm đảm bảo tính gốc và nguyên vẹn của con tàu cùng các hiện vật được thu thập.
Trước đó, 26/12/2023, ven bờ biển Thịnh Mỹ, sát khu vực bờ biển Boutique Hoi An Resort thuộc phường Cẩm An, TP. Hội An, sóng biển đánh đã làm xuất lộ một phần tàu gỗ lớn chôn vùi trong lớp cát biển. Nghi là tàu cổ, người dân địa phương đã nhanh chóng thông báo phát hiện này cho các cấp chính quyền, từ đó ngành chức năng vào cuộc khảo sát, điều tra.
