Khoa học

Phát hiện thiên hà nhỏ nhất vũ trụ?

thiên hà - Ảnh 1.

Uma3/U1 (phải) là một hệ sao nhỏ nằm trong chòm sao Đại Hùng mà các nhà thiên văn phát hiện gần đây - Ảnh: CFHT / S. Gwyn / S. Smith

Theo định nghĩa cơ bản, thiên hà là hệ sao khổng lồ chứa hàng triệu đến hàng tỉ ngôi sao và bị chi phối bởi vật chất tối, trong khi cụm sao chỉ là nhóm nhỏ gồm vài trăm đến vài nghìn ngôi sao, không có vật chất tối.

Tuy nhiên, một loại thiên hà lùn đặc biệt đã làm mờ ranh giới giữa hai khái niệm này. Thiên hà này có thể chứa lượng vật chất tối gấp hàng nghìn lần lượng vật chất phát sáng, khiến chúng rất khó quan sát.

Điển hình mới nhất là UMa3/U1, một hệ sao nhỏ nằm trong chòm sao Đại Hùng mà các nhà thiên văn phát hiện gần đây.

UMa3/U1 có đường kính chỉ 20 năm ánh sáng, chứa khoảng 60 ngôi sao với tổng khối lượng phát sáng tương đương 16 Mặt trời.

Nếu là thiên hà, nó sẽ là thiên hà nhỏ nhất và giàu vật chất tối nhất từng được phát hiện. Nếu là cụm sao, nó có thể là cụm sao cổ xưa nhất, lên đến 11 tỉ năm tuổi.

Ngay cả tên gọi của nó cũng chưa thống nhất. Nếu là thiên hà, tên đúng sẽ là Ursa Major III (vệ tinh của chòm Đại Hùng). Nếu là cụm sao, tên chính xác là UNIONS 1, vì nó được phát hiện qua chương trình khảo sát UNIONS (Ultraviolet Near Infrared Optical Northern Survey).

thiên hà - Ảnh 2.

Nghiên cứu và khám phá vũ trụ, bao gồm các hành tinh, ngôi sao, thiên hà, hố đen, và các hiện tượng vũ trụ khác, để hiểu rõ nguồn gốc, cấu trúc, vận động và sự tiến hóa của vũ trụ là một bài toán khó của ngành thiên văn - Ảnh: NASA

Theo chuyên trang Universe Today, nhóm nghiên cứu thuộc Hiệp hội Thiên văn học Hoàng gia Anh đã áp dụng hai phương pháp chính nhằm phân loại bản chất thực sự của UMa3/U1.

Phương pháp thứ nhất tập trung vào yếu tố m phỏng động lực học (Dynamical Simulation). Nhóm nghiên cứu giả định UMa3/U1 là một cụm sao và tiến hành mô phỏng quá trình "bốc hơi". Đây là hiện tượng các ngôi sao dần thoát khỏi cụm do lực hấp dẫn không đủ mạnh để giữ chúng lại. 

Kết quả cho thấy hệ sao này có thể duy trì trạng thái ổn định thêm từ 2 đến 3 tỉ năm nữa. Thời gian tồn tại dài như vậy cho thấy cấu trúc này hoàn toàn có thể là một cụm sao ổn định lâu dài, thay vì một thiên hà.

Phương pháp thứ hai dựa trên phân tích hàm khối lượng (Mass Function Analysis). Phương pháp này đánh giá cách khối lượng được phân bố trong hệ sao. 

Ở cụm sao, khối lượng thường phân bố đồng đều, trong khi ở thiên hà, đặc biệt là thiên hà lùn, các ngôi sao có xu hướng tập trung dày đặc ở vùng trung tâm. Tuy nhiên, do các sao già ở lõi như sao lùn trắng và sao neutron có độ sáng rất thấp, chúng gần như không thể quan sát bằng các thiết bị hiện tại. Điều này khiến dữ liệu thu được chưa đủ để xác nhận chắc chắn.

Dựa trên hai phép phân tích nêu trên, các nhà thiên văn học bước đầu nhận định UMa3/U1 có thể là một cụm sao rất cổ, với tuổi thọ khoảng 11 tỉ năm. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh rằng cần thêm nhiều quan sát bổ sung, đặc biệt là từ các thiên hà cực mờ khác, để đưa ra kết luận cuối cùng.

Trong thời gian tới, sự xuất hiện của kính thiên văn Vera C. Rubin Observatory được kỳ vọng sẽ mở ra nhiều phát hiện mới về các thiên hà lùn cực mờ (UFD), qua đó giúp giới khoa học hiểu rõ hơn về lịch sử hình thành và tiến hóa của vũ trụ.

Các tin khác

TP HCM có tân Phó Bí thư Thành uỷ

Ông Đặng Minh Thông, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ), vừa được Bộ Chính trị chuẩn y giữ chức Phó Bí thư Thành uỷ TP HCM (mới) nhiệm kỳ 2020 - 2025.

Giá vàng bất ngờ giảm mạnh

Sáng nay (28/6), giá vàng trong nước quay đầu giảm mạnh. Giá vàng miếng SJC mất mốc 120 triệu đồng/lượng nhưng vẫn cao hơn thế giới hơn 12 triệu đồng/lượng.

Miền Bắc đón mưa lớn kéo dài

Dự báo từ chiều tối và tối 25/6 đến ngày 27/6, miền Bắc sẽ có mưa rào rải rác theo từng đợt, cục bộ có mưa vừa đến mưa to, riêng vùng núi Bắc Bộ có mưa to đến rất to. Sau đó, khoảng từ đêm 28/6, miền Bắc lại đón một đợt mưa lớn diện rộng.

Giá vàng đồng loạt quay đầu giảm

Sáng nay (25/6), giá vàng trong nước quay đầu giảm. Theo đó, vàng miếng SJC về mốc 119,5 triệu đồng/lượng còn vàng nhẫn cao nhất 117,5 triệu đồng/lượng.

Giá vàng diễn biến lạ

Sáng nay (24/6), giá vàng miếng SJC đứng im ở mốc 119,7 triệu đồng/lượng. Giá vàng nhẫn diễn biến trái chiều giữa các thương hiệu.

Chứng khoán lập đỉnh mới

VN-Index đóng cửa phiên hôm nay (23/6) ở mức 1.358 điểm - cao nhất trong khoảng 3 năm trở lại đây (kể từ tháng 5/2022). VIC của Vingroup tăng trần, lập công đưa chỉ số chính đạt mốc cao mới.

Thời tiết miền Bắc những ngày tới ra sao?

Những ngày tới, miền Bắc duy trì thời tiết ngày nắng nhẹ, ít mưa, riêng chiều tối và đêm, khu vực vùng núi, trung du có mưa vừa, mưa to đến rất to, kèm theo lốc sét và gió giật mạnh. Tây Nguyên và Nam Bộ tiếp tục mưa dông rải rác vào chiều tối. Miền Trung nắng nóng, ít mưa.

Giá vàng bất ngờ bật tăng

Sáng nay (22/6), giá vàng trong nước lại quay đầu tăng trở lại. Theo đó, giá vàng miếng SJC tiến sát mốc 120 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn cao nhẫn 117,5 triệu đồng/lượng.

Miền Bắc mưa đến bao giờ?

Hôm nay (22/6), miền Bắc tiếp tục có mưa vừa, mưa to đến rất to, lũ tiếp tục cao trên sông Cầu, sông Lô, sông Hồng. Tình trạng ngập úng cục bộ tiếp diễn tại các vùng trũng thấp ven sông. Nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất. Dự báo từ mai (23/6), mưa lớn giảm dần ở miền Bắc.

Ban Bí thư Trung ương Đảng chỉ định, chuẩn y nhân sự ở 4 tỉnh

Trong tuần (từ 16 đến 20/6), Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Long, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận và Ban Thường vụ Tỉnh ủy Tiền Giang đã triển khai các quyết định của Ban Bí thư Trung ương Đảng về công tác cán bộ.

Chubb Life cập nhật giá đơn vị Quỹ Liên kết Đơn vị - Sản phẩm Kế hoạch Tài chính Chủ động

Sản phẩm Bảo hiểm Liên kết Đơn vị - Kế hoạch Tài chính Chủ động được thiết kế với các tính năng ưu việt nhằm đáp ứng đồng thời cả hai nhu cầu: Bảo vệ và Đầu tư. Với thông điệp “Đầu tư vững tâm – Bảo vệ vững vàng”, sản phẩm Kế hoạch Tài chính Chủ động góp phần hoàn thiện danh mục giải pháp tài chính toàn diện của Chubb Life Việt Nam trên hành trình thực hiện sứ mệnh bảo vệ người trụ cột và gia đình Việt.

Miền Bắc lại sắp đón mưa lớn

Dự báo trong chiều tối và đêm nay (16/6), khu vực vùng núi và trung du Bắc Bộ tiếp tục đón mưa vừa, mưa to đến rất to, khu vực đồng bằng có mưa rải rác. Miền Trung hôm nay tiếp tục nắng nóng gay gắt. Tây Nguyên, Nam Bộ mưa dông rải rác vào chiều tối.

Giá vàng tiếp tục tăng

Sáng nay (13/6), giá vàng trong nước tiếp tục tăng. Theo đó, vàng miếng SJC lên mốc 119 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn cao nhất lên tới 118 triệu đồng/lượng.