Một con cá mó vàng ngậm con mồi và chuẩn bị đập vỏ con mồi bằng đá - Ảnh: C E O'BRIEN
Các thợ lặn Cuba đã cung cấp cho các nhà khoa học 13 đoạn video và ba bảng mô tả chi tiết về việc loài cá ở rạn san hô dùng đá như một công cụ để phá vỏ các loài sinh vật biển có vỏ cứng. Các tác giả nghiên cứu đã phân tích các đoạn video này để hiểu biết thêm về trí thông minh của cá, theo trang IFLScience ngày 31-3.
Xét các bằng chứng cho đến hiện nay, ngoài con người thì khỉ, cá heo, bạch tuộc và vẹt cũng biết sử dụng công cụ và một số loài vẹt đã đạt đến trình độ bậc thầy về việc này.
Tuy nhiên nhiều người vẫn nghĩ cá không đủ thông minh, bên cạnh việc chúng không có tay để dùng bất kỳ công cụ nào nếu chúng có thể phát minh ra được, cho đến khi giáo sư Culum Brown nhận được các cảnh quay một con cá tuskfish đốm đen đang đập vỏ trai bằng đá.
Ông Brown, làm việc tại Đại học Macquarie (Úc), cho biết có rất ít báo cáo trước đây về việc cá sử dụng công cụ. Tuy nhiên, các đoạn video nhóm của ông Brown nhận được đã giúp họ xác định được năm loài cá biết dùng công cụ, với ba trong số đó được nhìn thấy hành vi này lần đầu tiên.
Trong một đoạn video, một con cá đã ngậm con mồi trong miệng và cong thân trước khi thực hiện một động tác di chuyển ngang nhanh để hất con mồi vào tảng đá. "Việc dùng công cụ thường gắn liền với con người nhưng hành vi này là bằng chứng cho thấy cá thông minh hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ trước đây", tiến sĩ Juliette Tariel Adam, một tác giả của nghiên cứu, nói.
Điều đặc biệt là cả năm loài cá biết dùng công cụ nói trên đều thuộc họ cá mó (cá bàng chài). Hầu hết các loài cá mó đều sống ở các rạn san hô nhiệt đới, song vẫn có một số loài sống ở vùng ôn đới.
Theo nhóm nghiên cứu, điều khiến cá mó trở nên đặc biệt là hình thái hàm và chế độ kiếm ăn linh hoạt của chúng. Chúng có thể ăn san hô và cạo tảo trên đá. Chúng cũng đập vỡ vỏ của nhiều loại con mồi trên đá, chẳng hạn như cua, nhím biển và sao biển giòn.
Tuy nhiên, có rủi ro trong quá trình phá vỏ con mồi. Một trong số đó là việc con mồi bị văng ra xa và việc cá mó có thể trở thành con mồi khi đang mất cảnh giác xung quanh do tập trung làm việc.
Giáo sư Brown cho biết một số họ cá, bao gồm những họ cá được coi là thông minh như cá muỗi, đã không áp dụng phương pháp này trong kiếm ăn. Một phần có thể vì chúng quá nhỏ hoặc con mồi của chúng không thích hợp để xử lý theo cách này.
Tuy nhiên, việc tìm hiểu lý do vì sao các loài cá khác không phát triển kỹ năng này có thể cho chúng ta biết thêm nhiều điều về trí thông minh nói chung.
Nghiên cứu được đăng trên tạp chí Coral Reefs.
