Theo Bộ Y tế, hiện toàn quốc có 2 viện pháp y tâm thần, gồm Viện Pháp y tâm thần T.Ư và Viện Pháp y tâm thần T.Ư Biên Hòa. Các cơ sở này có 2 chức năng giám định pháp y tâm thần và chức năng điều trị bắt buộc chữa bệnh tâm thần.
Bộ Y tế cho biết, bác sĩ chuyên khoa sâu về pháp y tâm thần đang thiếu trầm trọng
ẢNH: VIỆN PHÁP Y TÂM THẦN
Ngoài ra, có 5 trung tâm pháp y tâm thần khu vực trực thuộc Bộ Y tế, gồm: Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực miền núi phía bắc, Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực miền Trung, Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực TP.HCM, Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực Tây Nam bộ, Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực Tây nguyên.
2 cơ sở điều trị bắt buộc chữa bệnh trực thuộc Bộ Y tế là Bệnh viện Tâm thần T.Ư 1, Bệnh viện Tâm thần T.Ư 2; và một cơ sở điều trị bắt buộc chữa bệnh trực thuộc sở y tế là Bệnh viện Tâm thần Đà Nẵng.
Tổng nhân lực toàn ngành pháp y tâm thần là 819 người, trong đó có 30 giám định viên pháp y tâm thần.
Với nhân lực hiện có, 6 tháng năm 2025 đã thực hiện tổng cộng 1.508 vụ giám định, trong đó 605 vụ án hình sự và 903 vụ việc dân sự.
Trong điều trị bắt buộc chữa bệnh, tổng số người đang điều trị tính đến 30.6 là 457 bệnh nhân, với 83 trường hợp mới. 19 trường hợp bỏ trốn trong 6 tháng, trong đó nhiều trường hợp chưa được truy tìm lại.
GS-TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, đánh giá tình trạng bỏ trốn tiếp tục là rủi ro pháp lý và an ninh đáng lo ngại. Hệ thống pháp y tâm thần và điều trị tâm thần bắt buộc đang gặp những khó khăn nghiêm trọng và kéo dài, đặc biệt với 4 nhóm vấn đề lớn: thiếu nhân lực trầm trọng, nhất là bác sĩ chuyên khoa sâu; cơ sở vật chất chật hẹp, xuống cấp, thiếu đồng bộ; kinh phí hạn hẹp; văn bản quy phạm pháp luật và sự phối hợp liên ngành còn nhiều vướng mắc, thiếu thống nhất.
Tuyệt đối không tái diễn tiêu cực
Tại cuộc giao ban với lãnh đạo các đơn vị chuyên ngành pháp y tâm thần mới đây, sau khi một số vụ việc sai lệch kết quả giám định tâm thần bị cơ quan chức năng phát hiện, Thứ trưởng Thuấn đề nghị các đơn vị, các bác sĩ thuộc các đơn vị chuyên ngành pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc phải siết chặt kỷ cương, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu. Tuyệt đối không để tái diễn tiêu cực, kiên định nguyên tắc độc lập, khách quan.
Lãnh đạo Bộ Y tế cũng yêu cầu các đơn vị phát huy các kết quả đã đạt được trong chuyên môn, nghiêm túc triển khai thực hiện hiệu quả các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Y tế trong lĩnh vực giám định pháp y, pháp y tâm thần, bắt buộc chữa bệnh.
"Duy trì kỷ luật nội bộ nghiêm minh. Cần tổ chức giao ban thường xuyên, kiểm tra đột xuất, đánh giá độc lập, khuyến khích báo cáo sai phạm và khen thưởng xứng đáng các tập thể, cá nhân có thành tích nổi bật", ông Thuấn lưu ý.
Lãnh đạo Bộ Y tế cũng chỉ đạo các đơn vị tăng cường kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên ngay tại chi bộ, đơn vị, nhất là người đứng đầu; thực hiện kê khai tài sản minh bạch, đúng quy định; tăng cường cải cách thủ tục hành chính và luân chuyển cán bộ...
Trước đó, lãnh đạo Bộ Y tế đã có công văn gửi các bệnh viện chuyên khoa tâm thần yêu cầu thực hiện nghiêm chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc tăng cường công tác giám định pháp y, pháp y tâm thần và bắt buộc chữa bệnh.
Theo đó, thủ trưởng các đơn vị; các tập thể, cá nhân có liên quan phải hoàn toàn chịu trách nhiệm nếu để xảy ra việc cấp các giấy tờ trên không đúng quy định, tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng các giấy tờ này để được các cơ quan tố tụng cho bị can, bị án đi giám định tâm thần nhằm trốn tránh hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi thực hiện hành vi phạm tội.
