Các loại nước giải khát từ lâu đã trở thành “người bạn” không thể thiếu của nhiều người. Điểm chung dễ nhận thấy là chúng… quá ngọt. Nước ép trái cây, nước ngọt, trà sữa, trà chanh… một khi nếm thử, rất khó dừng lại. Không chỉ người lớn, trẻ em cũng xem những loại đồ uống này là “nước hạnh phúc”.
Nhưng ít ai biết rằng, ngoài rượu, ngay cả những thức uống ngọt ngào này cũng đang âm thầm làm hại gan.
Nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra, vẻ ngoài ngọt ngào của “nước hạnh phúc” che giấu một sự thật chúng cũng là “nước hại gan”.
Một trong những căn bệnh phổ biến liên quan chính là gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Đây là tình trạng tế bào gan tích tụ quá nhiều mỡ, làm gan biến đổi, từ từ suy giảm chức năng. Ở nhiều quốc gia trên thế giới, tỷ lệ mắc NAFLD đang tăng nhanh, vượt qua cả viêm gan virus và bệnh gan do rượu, trở thành bệnh gan mạn tính phổ biến nhất.
Nhiều người chủ quan vì gan nhiễm mỡ thường không đau hay có triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, thực tế, gan nhiễm mỡ có liên quan trực tiếp tới xơ gan và ung thư gan. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 16% ung thư gan xuất phát từ gan nhiễm mỡ không do rượu. Chính vì vậy, phòng ngừa gan nhiễm mỡ là vô cùng quan trọng.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nutrients đã phân tích mối quan hệ giữa các loại đồ uống có đường (bao gồm cả nước uống chứa chất tạo ngọt nhân tạo) với nguy cơ gan nhiễm mỡ. Kết quả cho thấy, khi loại trừ các yếu tố như béo phì, tuổi tác, giới tính, thói quen sống, thì người uống nhiều đường từ đồ uống hằng ngày (≥72g/ngày với nam, ≥50g/ngày với nữ) có nguy cơ mắc NAFLD cao hơn 60% so với người không uống.
Đáng chú ý, nước ngọt chứa chất tạo ngọt nhân tạo (aspartame, sucralose…) cũng không “thoát” khỏi nguy cơ. Những người dùng nhiều loại đồ uống này hằng ngày có nguy cơ gan nhiễm mỡ cao hơn khoảng 78%.
Vì sao lại vậy? Nhiều đồ uống ngọt chứa lượng lớn fructose, loại đường được chuyển hóa chủ yếu tại gan. Khi hấp thụ quá nhiều, gan sẽ tăng sinh mỡ. Nếu mỡ không kịp vận chuyển ra ngoài, nó sẽ tích tụ trong tế bào gan, lâu ngày hình thành gan nhiễm mỡ.
Với nước ngọt nhân tạo, nguyên nhân chưa rõ ràng nhưng nghiên cứu cho rằng uống lâu dài có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, từ đó tăng phản ứng viêm và tích tụ mỡ trong gan.
Không chỉ gây gan nhiễm mỡ, nhiều nghiên cứu còn cho thấy đồ uống có đường làm tăng nguy cơ ung thư gan. Một nghiên cứu của Harvard cho biết, người uống ≥1 ly nước ngọt mỗi ngày có nguy cơ ung thư gan tăng 85% và nguy cơ tử vong do các bệnh gan mạn tính cao 68%, so với người uống ≤3 ly/tháng.
Chất tạo ngọt nhân tạo, như aspartame, cũng được Tổ chức Y tế Thế giới xếp vào nhóm 2B “có khả năng gây ung thư nhưng mức độ thấp”. Chúng xuất hiện phổ biến trong trà sữa, bánh kẹo, kẹo cao su… nên cũng không hoàn toàn vô hại.
Vấn đề là, việc từ bỏ nước ngọt, trà sữa… không hề dễ dàng. Đồ uống ngọt làm kích hoạt hệ thống “thưởng” trong não, giải phóng dopamine, chất mang lại cảm giác vui thích. Não bộ dần quen và phụ thuộc vào cảm giác này, khiến chúng ta khó từ bỏ.
Một số cách giảm tác hại nước ngọt:
- Giảm từ từ: Nếu mỗi ngày uống 1 ly, hãy thử giảm dần. Tuần đầu giảm còn 5 ly, tuần sau còn 3 ly, vừa giảm tần suất vừa giảm lượng.
- Uống đủ nước: Người lớn nên uống 1,5-1,7 lít/ngày, tương đương 7-8 cốc. Nước lọc giúp giảm nhu cầu đồ uống ngọt.
- Thay bằng đồ uống ít đường: Nước ngọt không đường, nước khoáng có ga, trà hoặc nước chanh không đường đều là lựa chọn thay thế. Tuy nhiên, không gì thay thế được nước lọc.
Bên cạnh đó, để bảo vệ gan, cần chú ý ba yếu tố chính:
- Kiểm soát cân nặng và vòng eo: Với người thừa cân, giảm 5-10% trọng lượng cơ thể trong 6 tháng đầu, mỗi tuần giảm 0,5-1kg. Giảm quá nhanh có thể phản tác dụng.
- Thay đổi thói quen sinh hoạt và ăn uống: Ăn ít đường, tinh bột tinh chế; giảm dầu mỡ, ưu tiên hấp, luộc, xào ít dầu; cân bằng dinh dưỡng, tăng rau, trái cây, ngũ cốc thô, đậu. Tập luyện tối thiểu 150 phút/tuần, các hoạt động vừa sức như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi, nhảy, bóng rổ. Giữ tinh thần lạc quan, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng.
- Khám sức khỏe định kỳ: Theo dõi cân nặng, vòng eo, huyết áp, xét nghiệm đường huyết, mỡ máu, men gan và siêu âm gan mật 6-12 tháng/lần để phát hiện sớm.
Nguồn và ảnh: QQ
