Tổn thương phổi do thuốc lá điện tử
Thuốc lá điện tử từng được tung hô như một giải pháp “ít hại hơn” so với thuốc lá truyền thống, góp phần thay đổi hành vi sử dụng nicotin trong giới trẻ.
Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã cho thấy mặt tối của việc sử dụng thuốc lá điện tử, đặc biệt là những tác động nghiêm trọng đến phổi - cơ quan dễ tổn thương và khó phục hồi nếu bị hủy hoại lâu dài.
Thuốc lá điện tử được quảng bá là “ít độc hại” hơn thuốc lá điếu (Ảnh: Getty).
Sự gia tăng số ca mắc các bệnh về phổi liên quan đến thuốc lá điện tử đã khiến giới y tế lên tiếng cảnh báo. Nhiều người dùng, đặc biệt là giới trẻ, phải nhập viện vì các vấn đề hô hấp nghiêm trọng.
Tình trạng tổn thương phổi liên quan đến thuốc lá điện tử được y văn quốc tế gọi là EVALI, đã từng gây ra một làn sóng báo động tại Hoa Kỳ vào năm 2019.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), trong đợt bùng phát EVALI này, hơn 2.800 người nhập viện và ít nhất 68 người tử vong.
Các biểu hiện lâm sàng phổ biến của tổn thương phổi do thuốc lá điện tử gồm khó thở, ho khan kéo dài, tức ngực, thở rít và suy giảm oxy máu. Nặng hơn, bệnh nhân có thể gặp hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS), phải thở máy hoặc điều trị tích cực.
Một nghiên cứu đăng trên Journal of the American Medical Association (JAMA) đã phát hiện rằng một trong những tác nhân chính gây tổn thương phổi là vitamin E acetate - một chất phụ gia có trong nhiều loại tinh dầu thuốc lá điện tử chứa THC.
Đây là thành phần thường có mặt trong các sản phẩm không rõ nguồn gốc, được bày bán trôi nổi và không được kiểm định nghiêm ngặt. Khi hít vào, vitamin E acetate có thể tạo ra phản ứng viêm mạnh mẽ trong phổi, làm tổn thương mô phổi và gây sẹo vĩnh viễn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng gặp phải hậu quả nghiêm trọng như EVALI. Với những người sử dụng thuốc lá điện tử trong thời gian ngắn hoặc mức độ nhẹ, cơ thể, đặc biệt là phổi vẫn có khả năng phục hồi.
Theo Tổ chức American Lung Association, các tế bào biểu mô phổi có khả năng tái tạo khi tiếp xúc với các chất kích thích trong thời gian ngắn. Nếu người dùng ngừng hút hoàn toàn và không có tổn thương sâu, các phản ứng viêm có thể giảm sau vài tuần và chức năng phổi có thể cải thiện trong vòng 3-6 tháng.
Tuy nhiên, thời gian hồi phục sẽ khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, thời gian sử dụng thuốc lá điện tử, thành phần tinh dầu đã hít vào, cơ địa di truyền và tình trạng bệnh nền.
Những người sử dụng thuốc lá điện tử trong thời gian dài hoặc đã từng trải qua đợt viêm phổi cấp tính do sản phẩm này, có nguy cơ cao bị xơ hóa mô phổi - một dạng tổn thương không thể phục hồi.
Bỏ thuốc lá điện tử càng sớm, khả năng hồi phục phổi càng cao
Một nghiên cứu từ Đại học Harvard cho thấy sử dụng thuốc lá điện tử kéo dài là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng viêm mãn tính ở các nhánh phế quản nhỏ.
Điều này có thể gây ra triệu chứng tương tự bệnh hen suyễn. Ở một số người, tổn thương này không biến mất, ngay cả sau khi đã ngừng sử dụng thuốc lá điện tử. Tổn thương vĩnh viễn có thể biểu hiện dưới dạng sẹo phổi, rối loạn thông khí, mất đàn hồi mô phổi hoặc giảm khả năng hấp thụ oxy.
Tiến sĩ Andrew Freeman từ Đại học Utah từng phát biểu rằng phổi không phải là cơ quan được thiết kế để hấp thụ các chất hóa học từ các thiết bị điện tử dùng cho mục đích giải trí.
Một số tổn thương do thuốc lá điện tử để lại không thể phục hồi dù đã ngừng sử dụng (Ảnh: Getty).
Ông nhấn mạnh rằng mọi người bắt đầu mất dần chức năng phổi từ đầu độ tuổi 20, nhưng chức năng này phải đủ để duy trì sự sống suốt đời. Nếu người trẻ tiếp tục tổn hại phổi từ sớm, hậu quả có thể kéo dài và nghiêm trọng hơn khi về già.
Một trong những bệnh lý phổi nguy hiểm thường được nhắc đến là “popcorn lung” (bệnh viêm tiểu phế quản tắc nghẽn do tiếp xúc với diacetyl), một loại hương liệu từng được dùng trong các loại tinh dầu thuốc lá điện tử có vị bơ hoặc caramel.
Bệnh gây xơ hóa các nhánh phế quản nhỏ, khiến người bệnh khó thở mạn tính và hiện chưa có phương pháp điều trị dứt điểm.
Việc bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử không chỉ tiềm ẩn nguy cơ nghiện nicotin, mà còn đặt cơ thể vào tình trạng tiếp xúc với hàng loạt hóa chất chưa được nghiên cứu kỹ về ảnh hưởng lâu dài.
Bỏ thuốc lá điện tử càng sớm thì khả năng hồi phục của phổi càng cao. Trong nhiều trường hợp, việc ngừng sử dụng kết hợp với tập luyện hô hấp, chế độ dinh dưỡng hợp lý và tránh tiếp xúc khói bụi có thể giúp chức năng phổi cải thiện rõ rệt. Nhưng nếu tổn thương đã ăn sâu vào mô phổi, thì dù có điều trị tích cực, hậu quả vẫn sẽ tồn tại suốt đời.
Giới chuyên gia khuyến nghị rằng không nên coi thường tác động của thuốc lá điện tử lên cơ thể, đặc biệt là phổi.
Không có sản phẩm nicotin nào là hoàn toàn an toàn. Việc phòng ngừa luôn hiệu quả và đơn giản hơn điều trị. Với những ai chưa từng hút thuốc, lựa chọn sáng suốt nhất vẫn là không bắt đầu.
