Nguy cơ viêm phổi khi nhiễm biến thể mới của Covid-19

XEC là biến thể tái tổ hợp mới của nCoV thuộc chủng Omicron, phát hiện lần đầu tiên tại Đức vào tháng 6/2024. Biến thể này có khả năng lây nhiễm nhanh gấp 7 lần cúm, đang chiếm ưu thế tại Thái Lan, Singapore khiến làn sóng Covid-19 trỗi dậy. Người nhiễm biến thể XEC có thể gặp các triệu chứng hô hấp như ho, sốt, khó thở, mất vị giác và khứu giác, đau họng, sốt, ớn lạnh. Nhóm dễ bị tổn thương do biến thể mới của Covid-19 là người cao tuổi, có bệnh nền, hệ miễn dịch suy yếu.

Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Văn Ngân, khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết viêm phổi là một trong những biến chứng nghiêm trọng của Covid-19 có thể dẫn đến hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS) nguy hiểm. Khi xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, virus tấn công trực tiếp vào nhu mô phổi - nơi đảm nhiệm vai trò trao đổi oxy và thải khí CO2. Đáp ứng miễn dịch của cơ thể trước sự hiện diện của virus có thể dẫn đến phản ứng viêm quá mức tại phổi, khiến các phế nang (những túi khí nhỏ trong phổi) bị tổn thương, chứa nhiều dịch và tế bào viêm, làm cản trở khả năng trao đổi khí.

Ở giai đoạn đầu, người bệnh có thể chỉ có biểu hiện ho khan, sốt, mệt mỏi. Ở người cao tuổi, người có bệnh nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), suy giảm miễn dịch, tình trạng viêm phổi có thể diễn tiến nhanh chóng. Người bệnh có thể đột ngột khó thở, đau ngực, giảm oxy máu, phải nhập viện cấp cứu. Các xét nghiệm hình ảnh học như chụp X-quang hoặc chụp CT ngực thường cho thấy hình ảnh tổn thương mô kẽ hoặc kính mờ lan tỏa ở cả hai phổi. Đây là dấu hiệu đặc trưng của tình trạng viêm phổi do Covid-19.

Một dạng nặng hơn của viêm phổi là hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (Acute Respiratory Distress Syndrome - ARDS). Đây là tình trạng phổi bị viêm lan rộng, dẫn đến rối loạn trao đổi khí trầm trọng, khiến người bệnh không thể tự thở mà phải cần đến hỗ trợ hô hấp bằng oxy lưu lượng cao, thở máy không xâm nhập hoặc thở máy xâm nhập qua nội khí quản. Tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân mắc ARDS có thể lên tới 30-50%, đặc biệt nếu đi kèm với suy đa tạng hoặc bội nhiễm vi khuẩn.

Ngoài các biến chứng cấp tính, bác sĩ Ngân cũng cho biết viêm phổi do Covid-19 còn để lại nhiều hậu quả kéo dài. Một số người bệnh sau khi xuất viện vẫn tiếp tục có các triệu chứng hô hấp mạn tính như ho kéo dài, khó thở khi gắng sức, mệt mỏi.... Điều này là do tổn thương mô phổi chưa hồi phục hoàn toàn hoặc quá trình viêm đã để lại xơ hóa phổi. Do đó, ngay cả sau khi đã âm tính với virus, một số người vẫn có các biểu hiện hậu Covid-19, trong đó các vấn đề ở hệ hô hấp là một trong những triệu chứng tồn tại dai dẳng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng lao động.

Để giảm nguy cơ viêm phổi khi nhiễm biến thể mới của Covid-19, bác sĩ Ngân khuyến cáo mọi người nên tiêm vaccine đầy đủ - bao gồm mũi nhắc lại nếu có chỉ định - nhằm giảm khả năng nhiễm virus, ngăn ngừa biến chứng nặng. Tuân thủ biện pháp phòng ngừa như gồm đeo khẩu trang nơi công cộng, tại cơ sở y tế, rửa tay thường xuyên bằng nước sạch, xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn và hạn chế tụ tập nơi đông người. Tăng cường vận động, rèn luyện thể lực, dinh dưỡng hợp lý. Khi có các dấu hiệu hô hấp bất thường như ho, sốt, khó thở hoặc đau ngực, người bệnh cần đến bệnh viện ngay để được kiểm tra, theo dõi và điều trị kịp thời.

Đến nay, 27 quốc gia đã ghi nhận hơn 550 trình tự gene XEC. Dữ liệu từ Mỹ, Anh và Trung Quốc cho thấy XEC có tốc độ lây lan cao hơn 84-110% so với các biến chủng Omicron trước đó, chiếm từ 10% đến 20% tổng số ca mắc mới tại một số khu vực. Tại Đông Nam Á, Thái Lan là đất nước đang bùng phát mạnh dịch Covid-19, với hơn 100.000 ca nhiễm XEC và 27 trường hợp tử vong từ đầu năm đến nay. Ở Việt Nam, Bộ Y tế ghi nhận số ca tăng nhẹ trong ba tuần gần đây, trung bình khoảng 20 ca mỗi tuần. Từ đầu năm đến nay, Việt Nam ghi nhận 148 ca Covid-19, rải rác ở 27 tỉnh thành, không có trường hợp tử vong.

XEC là một trong 6 biến thể mới của Covid-19 được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận phát sinh từ dòng JN.1 (thuộc chủng Omicron), xếp vào nhóm nguy cơ VUM (biến chủng cần được theo dõi). 5 biến thể khác là NB.1.8.1, KP.3, KP.3.1.1, LB.1, XEC, LP.8.1, trong đó NB.1.8.1 vừa được Việt Nam lần đầu ghi nhận.

Từ khi Covid-19 xuất hiện vào năm 2019 đến nay, virus nCoV gây bệnh này đã biến đổi hàng nghìn biến thể, xu hướng là những biến thể càng mới có đặc tính lây nhiễm mạnh hơn song mức độ độc lực nhẹ hơn các chủng ban đầu.