Theo Nghị quyết 30 của Quốc hội về chương trình phục hồi kinh tế, ngành ngân hàng được giao triển khai gói hỗ trợ 2% lãi suất quy mô 40.000 tỷ đồng cho vay với doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh trong hai năm 2022 - 2023.
Báo cáo cập nhật của Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho biết, sau hơn một năm triển khai gói này mới giải ngân được 134 tỷ đồng đến hết tháng 2/2023, tức mới gần 0,34% tổng quy mô gói. Dự kiến năm nay gói này giải ngân được thêm 2.345 tỷ đồng, còn dư 37.521 tỷ đồng không tiêu hết.
Tại thông báo kết luận của Thường trực Chính phủ về tình hình kinh tế xã hội tháng 2 và thực hiện chương trình phục hồi kinh tế, Chính phủ giao Ngân hàng Nhà nước đánh giá kỹ khả năng giải ngân, đề xuất phương án điều chuyển chi hỗ trợ lãi suất sang hình thức, chính sách khác. Một trong số phương án được xem xét là chuyển sang cho vay nhà ở xã hội.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế nhận xét đây là giải pháp được cân nhắc trong bối cảnh giải ngân gói hỗ trợ 2% lãi suất bị "tắc" vừa qua nhưng ông lo ngại tính khả thi.
Bởi, theo Nghị quyết 30 của Quốc hội, việc thay đổi chính sách liên quan tới chương trình phục hồi kinh tế sẽ cần báo cáo, xin ý kiến Quốc hội trong khi thời gian thực hiện chỉ tới năm 2023. Thủ tục thay đổi chính sách lâu trong khi thời gian còn lại thực hiện gói hỗ trợ không nhiều, còn 9 tháng.
Chưa kể, hai chính sách có độ vênh về đối tượng, mức lãi suất hỗ trợ, nên cũng "không dễ chuyển đổi". Và hiện lãi suất cho vay nhà ở xã hội là 5% một năm, nhưng việc giải ngân rất chậm. Như tại TP HCM, chưa đến 2% người có nhu cầu vay được vốn nhà ở xã hội, theo lãnh đạo Sở Xây dựng TP HCM.
"Nguồn cung nhà ở xã hội hiện không dồi dào, chính sách phát triển đang vướng nhiều quy định, nên nếu dồn vốn sang cho vay lĩnh vực này nhà chức trách cần tính toán cẩn trọng để tránh tái diễn tình trạng ách tắc giải ngân", ông lưu ý.
Ông Hùng nhìn nhận, vướng mắc chính của gói hỗ trợ 2% lãi suất là thủ tục, tâm lý e ngại từ chính người đi vay và sợ trách nhiệm của bên cho vay - các ngân hàng thương mại.
Thực tế này cũng được phản ánh trong trả lời kiến nghị cử tri Bình Thuận của Ngân hàng Nhà nước. Cơ quan này nêu nguyên nhân khiến gói hỗ trợ lãi suất giải ngân được rất thấp là bối cảnh nền kinh tế đã khác so với khi đề xuất xây dựng chương trình phục hồi kinh tế.
Mặt khác, người đi vay và cho vay đều không mặn mà. "Tâm lý e ngại của khách hàng và ngân hàng thương mại với các thủ tục thanh tra, kiểm toán sau này, cũng như e ngại khi đánh giá khả năng phục hồi của khách hàng", Ngân hàng Nhà nước cho biết.
Theo khảo sát thực tế từ các ngân hàng thương mại, 67% khách hàng đủ điều kiện vay nhưng họ phản hồi không muốn vay gói hỗ trợ lãi suất.
Vướng mắc nữa là điều kiện vay với khách hàng quá khắt khe, như quy định phải đánh giá được doanh nghiệp, hộ kinh doanh vay "có khả năng phục hồi". Tuy vậy, Ngân hàng Nhà nước cho biết đã có phương án xử lý, sửa đổi quy định và ngành ngân hàng vẫn quyết tâm thực hiện gói hỗ trợ trên.
Nếu khơi thông được điểm nghẽn chính sách, các chuyên gia kỳ vọng gói hỗ trợ 2% lãi suất sẽ giải ngân tốt hơn. Trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm lại, lạm phát nguy cơ tăng khiến doanh nghiệp đang rất cần vốn.
