Hiện nay vì nhiều nguyên nhân mà đột quỵ trẻ hóa và có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Trang bị kiến thức cơ bản về đột quỵ, cùng với chế độ kiểm tra sức khỏe định kỳ là việc mà mỗi cá nhân cần lưu tâm. Đặc biệt, cần biết dấu hiệu nhận diện đột quỵ ở giai đoạn rõ ràng F.A.S.T và các bước xử lý sơ cấp cứu ban đầu để mỗi chúng ta đều có thể trở thành một mắt xích quan trọng trong "chuỗi sinh tồn", bảo vệ sức khỏe chính mình và những người xung quanh.
Ở mỗi người, nguyên nhân gây đột quỵ chính xác sẽ khác nhau, việc này chỉ có thể được chẩn đoán bởi bác sĩ sau khi thực hiện các kiểm tra đánh giá lâm sàng và cận lâm sàng (dùng máy móc, thiết bị).
Thông thường, đột quỵ não rơi vào 2 nhóm chính: nhóm tắc nghẽn thường chiếm 85% và nhóm vỡ mạch máu não chiếm 15%. Các nguyên nhân phổ biến gây tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu não là: cục máu đông gây tắc nghẽn; cholesterol xấu gây hẹp thành mạch máu, gây xơ vữa mạch máu; xuất huyết não do cao huyết áp; huyết áp quá thấp không đủ máu bơm lên não; dị dạng mạch máu não…
Tác giả bài viết đồng thời là Phó giám đốc SSVN hướng dẫn kỹ thuật hồi sinh tim phổi (CPR) tại buổi huấn luyện kỹ năng sơ cấp cứu đột quỵ dành cho cán bộ, công nhân viên Báo Thanh Niên
ẢNH: NGUYỄN ANH
3 DẤU HIỆU CẦN NHẬN BIẾT
Trong một cơn đột quỵ, "thời gian là não bộ". Khi một người bị đột quỵ giai đoạn nghiêm trọng ngưng thở ngưng tim, mỗi phút chậm trễ trôi qua, khoảng 2 triệu tế bào não sẽ chết đi không thể phục hồi. Vì vậy, việc nhận biết nhanh các dấu hiệu là cực kỳ quan trọng.
Các dấu hiệu đột quỵ có thể được báo trước vài tháng, vài tuần, vài ngày trước khi cơn đột quỵ diễn ra. Ở giai đoạn rõ ràng của một cơn đột quỵ, người bệnh thường có 3 dấu hiệu:
F - FACE (Khuôn mặt): Méo miệng, mặt một bên bất đối xứng với bên kia. Hãy yêu cầu người đó cười và quan sát xem một bên mặt có bị xệ xuống hoặc méo đi không.
A - ARMS (Cánh tay): Yêu cầu người đó giơ cả hai tay lên ngang vai, nhắm mắt lại và giữ trong 10 giây xem 2 bên lực tay có cân bằng hay không. Nếu có một tay rơi xuống hoặc không thể giơ lên cao bằng tay còn lại thì đó là dấu hiệu yếu liệt một bên.
S - SPEECH (Lời nói): Yêu cầu người đó lặp lại một câu đơn giản. Lời nói của họ có bị đớt, ngọng nghịu hoặc không nói được hay không.
T - TIME (Thời gian): Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong 3 dấu hiệu trên, đừng chần chừ, hãy gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
Ngoài ra, hãy chú ý đến các triệu chứng đột ngột khác như: tê hoặc yếu đột ngột ở mặt, tay, chân, đặc biệt là ở một bên của cơ thể; lú lẫn, khó nói hoặc khó hiểu lời nói của người khác; gặp vấn đề về thị lực ở một hoặc cả hai mắt; đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân; chóng mặt, mất thăng bằng hoặc khó đi lại.
3 BƯỚC SƠ CẤP CỨU
Khi nhận ra một người có dấu hiệu đột quỵ, sự bình tĩnh và hành động đúng đắn có thể thay đổi hoàn toàn cục diện. Sau đây là 3 việc cần làm:
1/ Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức: Đây là ưu tiên số một và quan trọng nhất. Ngay cả khi các triệu chứng có vẻ thuyên giảm, vẫn cần gọi trợ giúp y tế chuyên nghiệp.
2/ Ghi nhớ thời gian: Cố gắng xác định thời điểm các triệu chứng đầu tiên xuất hiện. Đó sẽ là những thông tin quý giá cho bác sĩ trong việc quyết định phương pháp điều trị.
3/ Hỗ trợ người bệnh theo tình trạng, diễn tiến:
Nếu họ mệt nhưng còn tỉnh, cho họ ngồi hoặc hoặc nửa nằm nửa ngồi. Nếu họ còn tỉnh, hãy giúp họ ngồi hoặc nửa nằm nửa ngồi, không được cho họ nằm phẳng, phần vai và đầu cần cao hơn lưng; nới lỏng quần áo chật ở cổ để họ dễ thở hơn; trấn an tinh thần người bệnh, giúp họ bình tĩnh và hạn chế cử động; theo dõi tình trạng; hạn chế không cho ăn uống thêm bất cứ thứ gì.
Nếu họ bất tỉnh nhưng vẫn thở bình thường, hãy đặt họ nằm nghiêng một bên để giữ đường thở thông thoáng và tránh nguy cơ hít sặc nếu họ nôn ói.
Nếu họ thở bất thường hoặc ngưng thở ngưng tim, lập tức tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR) với chu trình 30 lần ép tim và 2 hơi thổi oxy vào miệng hoặc mũi nạn nhân liên tục không ngừng cho đến khi xe cấp cứu đến, hoặc đưa họ đến phòng cấp cứu có sự trợ giúp của y tế chuyên nghiệp.
Nếu có máy khử rung tim ngoài tự động (AED) thì có thể kết hợp CPR và AED.
Những điều tuyệt đối không làm: không cho nạn nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì; không di chuyển họ trừ khi họ đang ở một nơi nguy hiểm; không cạo gió, chích máu, hay cho uống bất kỳ loại thuốc nào không được bác sĩ chỉ định.
Những phương pháp truyền miệng này không có cơ sở khoa học và có thể làm tình hình tồi tệ hơn, gây lãng phí "thời gian vàng".
Bác sĩ chuyên khoa 2 Đinh Văn Thành, Giám đốc Phòng khám đa khoa y học cổ truyền Tâm An, cho biết hiện có một số dấu hiệu như tê tay chân, đau nửa đầu, đau đầu dữ dội hay đau vùng cổ vai gáy do thoái hóa cột sống cổ, thoát vị đĩa đệm… thường bị nhầm với đột quỵ, đặc biệt ở giới trẻ.
Bác sĩ Thành khuyên mọi người nên thường xuyên khám sức khỏe định kỳ để biết cơ thể đang có bệnh nền như tiểu đường, mỡ máu, men gan cao, huyết áp cao, stress, trầm cảm… hay không, để biết nguyên nhân của những cơn đau. Tiếp theo là thực hiện chế độ dinh dưỡng khoa học, trong đó việc uống đủ nước rất quan trọng. Bác sĩ Thành lưu ý mọi người nên duy trì tập luyện, vận động cơ thể, đặc biệt là những người làm công việc thường xuyên phải ngồi một chỗ.
Phan Diệp
