Ung thư dạ dày ở Việt Nam hiện đứng thứ 5 trong các loại ung thư thường gặp, trong khi đó ung thư đại trực tràng đứng thứ 4. Theo thống kê của GLOBOCAN 2022, tỷ lệ mắc hai loại ung thư này đang có xu hướng gia tăng và ngày càng trẻ hóa.
Vì sao ngày càng nhiều người Việt mắc ung thư tiêu hóa?
Chia sẻ bên lề hội thảo Những tiến bộ vượt bậc trong nội soi và điều trị bệnh lý đường tiêu hóa diễn ra chiều 4/10, BSCK2 Nguyễn Ngọc Thao, Phó giám đốc chuyên môn một bệnh viện tại TPHCM cho rằng, nguyên nhân gia tăng ung thư dạ dày ở Việt Nam đến từ nhiều yếu tố.
Thứ nhất là lối sống hiện đại, chế độ ăn uống không lành mạnh sử dụng nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, ăn nhiều thịt đỏ, các món nhiều muối, chua, nướng, xông khói.
Ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn nhiều gia vị, dầu mỡ là một trong những yếu tố dẫn đến nguy cơ ung thư tiêu hóa (Ảnh: Unsplash).
Thứ hai, việc lạm dụng rượu bia, thuốc lá, cùng với ít vận động cũng góp phần làm tăng nguy cơ.
Ngoài ra, yếu tố di truyền, tiền sử gia đình có người mắc ung thư, hay các bệnh lý mạn tính như viêm loét dạ dày, polyp đại tràng… cũng là những nguyên nhân quan trọng.
Để phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa, bác sĩ Thao nhấn mạnh, những người trong nhóm nguy cơ cần đi tầm soát 2-3 năm/lần.
"Hiện nay, khuyến cáo tầm soát ung thư dạ dày thường bắt đầu từ 40 tuổi. Với ung thư đại trực tràng, độ tuổi nên bắt đầu tầm soát là từ 45 tuổi", bác sĩ nhấn mạnh.
Theo bác sĩ, nhóm nguy cơ mắc ung thư dạ dày là những người dương tính với vi khuẩn Helicobacter pylori, viêm loét mạn tính, có chế độ ăn nhiều gia vị hoặc thực phẩm nướng, xông khói hoặc thường xuyên dùng rượu bia, thuốc lá.
Với ung thư đại tràng, nhóm nguy cơ cao gồm người có polyp gia đình, bệnh viêm loét đại tràng mạn hoặc chế độ ăn nhiều thịt đỏ, đạm, ít chất xơ. Những đối tượng này nên chủ động đi tầm soát sớm.
Nội soi giúp phát hiện sớm các tổn thương đường tiêu hóa (Ảnh: MT).
Theo bác sĩ Thao, hiện nay, kỹ thuật nội soi đường tiêu hóa ngày càng có nhiều tiến bộ, giúp phát hiện sớm các tổn thương.
Tuy nhiên, thực tế tại bệnh viện, đa số bệnh nhân ung thư tiêu hóa vẫn đến khám khi bệnh ở giai đoạn trung bình hoặc muộn. Rất ít trường hợp được phát hiện sớm.
Do đó, tầm soát định kỳ có vai trò cực kỳ quan trọng, giúp phát hiện tổn thương tiền ung thư và can thiệp kịp thời, nhẹ nhàng hơn, hiệu quả điều trị cũng cao hơn.
"Con mắt thứ hai" phát hiện tổn thương trong hệ tiêu hóa
Báo cáo tại hội nghị, TS.BS Hồ Đăng Quý Dũng, Chủ tịch Liên chi hội Nội soi tiêu hóa Việt Nam cho hay, ung thư đường tiêu hóa, đặc biệt là ung thư dạ dày và đại trực tràng, là những bệnh lý phổ biến, nằm trong nhóm 5 loại ung thư hàng đầu tại Việt Nam.
Theo TS Dũng, nội soi tầm soát có vai trò then chốt trong việc phát hiện sớm và cắt bỏ các tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư giai đoạn sớm, giúp giảm tỷ lệ mắc và tử vong.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy tỷ lệ bỏ sót tổn thương khi nội soi vẫn còn cao, có thể lên tới 20-30%, ngay cả khi tuân thủ quy trình nội soi chuẩn. Điều này đặt ra nhu cầu cấp thiết về những công cụ hỗ trợ nhằm giảm thiểu bỏ sót, nâng cao chất lượng tầm soát ung thư.
TS.BS Hồ Đăng Quý Dũng báo cáo tại hội thảo (Ảnh: Diệu Linh).
Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã được ứng dụng trong nội soi đường tiêu hóa và đem lại nhiều lợi ích rõ rệt.
AI có thể phát hiện polyp, tổn thương tiền ung thư với độ nhạy cao. Công nghệ này cũng hỗ trợ phân loại tổn thương (u tuyến, tăng sản, tổn thương ác tính), từ đó giúp bác sĩ chẩn đoán và lên chiến lược điều trị đối với bệnh nhân. AI cũng có thể giúp kiểm soát chất lượng nội soi như theo dõi thời gian quan sát, vùng niêm mạc đã khảo sát, đánh giá nguy cơ bỏ sót.
Trong phần báo cáo của mình, bác sĩ Dũng dẫn chứng một số nghiên cứu quốc tế cho thấy, AI giúp tăng tỷ lệ phát hiện tổn thương, đồng thời giảm tỷ lệ bỏ sót so với nhóm không sử dụng.
"Có thể xem AI như 'con mắt thứ hai', hỗ trợ bác sĩ trong quá trình nội soi cho người bệnh. Tuy nhiên, trong tương lai vẫn cần thêm thử nghiệm để đánh giá hiệu quả của AI so với chi phí bỏ ra", bác sĩ Dũng chia sẻ.
Trong tương lai, AI có thể mở rộng ứng dụng sang nhiều lĩnh vực như phát hiện tổn thương niêm mạc khó nhận biết; hỗ trợ định hướng đường soi cho bác sĩ mới; nhận diện chảy máu, nhiễm Helicobacter pylori..., từ đó góp phần đưa ra chiến lược điều trị kịp thời và hiệu quả.
Tuy nhiên, theo bác sĩ Dũng, AI chỉ là công cụ hỗ trợ. Kinh nghiệm và kỹ năng quan sát của bác sĩ vẫn giữ vai trò then chốt trong chẩn đoán và điều trị. Do đó, chúng ta cần song song vừa ứng dụng AI, vừa tiếp tục rèn luyện, nâng cao tay nghề để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối đa cho người bệnh.
