Trước đây, vắc xin não mô cầu ACYW-TT chỉ áp dụng tiêm cho trẻ từ 12 tháng và phế cầu 20 chỉ dành cho người lớn từ 18 tuổi.
Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, việc mở rộng chỉ định xuống mốc 6 tuần tuổi là bước tiến quan trọng trong chiến lược bảo vệ trẻ từ những tháng đầu đời, thời điểm trẻ dễ mắc nhất các bệnh viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu và các bệnh xâm lấn nặng như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết do phế cầu khuẩn.
BS. Chính cho biết, vắc xin não mô cầu ACYW-TT do Sanofi (Pháp) sản xuất tại Mỹ ứng dụng công nghệ đột phá, sử dụng protein cộng hợp từ giải độc tố uốn ván (TT) có cấu trúc liên kết phân tử hiện đại, giúp kích thích đáp ứng miễn dịch bền vững. Vắc xin giúp phòng ngừa 4 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh phổ biến là A, C, Y, W-135.
Trong khi đó, vắc xin phế cầu 20 do Pfizer (Mỹ) được sản xuất tại Bỉ theo công nghệ cộng hợp tiên tiến, phòng 20 type huyết thanh gây bệnh phổ biến. Phạm vi bảo vệ rộng hơn so với các vắc xin phế cầu trước đó khi bổ sung các type huyết thanh độc lực cao như 8, 10A, 11A, 12F và 15B, mở rộng đáng kể độ bao phủ trước các type vi khuẩn phế cầu đang lưu hành.
PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó Trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết việc triển khai các vắc xin phế cầu thế hệ đầu đã giúp giảm đáng kể bệnh do các type huyết thanh được bao phủ bởi vắc xin, nhưng lại dẫn đến sự thay thế và gia tăng tần suất gây bệnh của các type gây bệnh ngoài vắc xin. Đây là lý do nhiều quốc gia quyết định chuyển sang sử dụng vắc xin phế cầu 20 để bao phủ nhiều type huyết thanh gây bệnh và duy trì hiệu quả phòng bệnh dài hạn.
Theo PGS. Thái, các nghiên cứu từ năm 2011 đến nay đã chỉ ra nhiều type phế cầu gây bệnh phổ biến ở trẻ em, bao gồm 6A, 6B, 19A, 23F, 19F và 14 đều có trong vắc xin phế cầu 20.
“Với phạm vi bảo vệ rộng hơn, vắc xin phế cầu 20 là giải pháp quan trọng, giúp mở rộng độ bao phủ của các type phế cầu nguy hiểm gây bệnh, từ đó bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách toàn diện hơn”, PGS Thái kỳ vọng.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, mỗi năm trên thế giới có khoảng 1,6 triệu người tử vong do phế cầu khuẩn, chủ yếu do các bệnh phế cầu xâm lấn như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết. Trong đó, 700.000 đến 1 triệu ca tử vong xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi. 30-50% trẻ sống sót sau viêm màng não do phế cầu có thể chịu các dị chứng vĩnh viễn như liệt, điếc, mù, rối loạn nhận thức.
Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung ương và hai bệnh viện Nhi đồng cho thấy phế cầu hiện diện ở 28,7% trẻ khỏe mạnh, 36,6% trẻ nhập viện và 71,9% ca viêm màng não do phế cầu xảy ra ở trẻ dưới 1 tuổi.
Trong khi đó, não mô cầu gây viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết tiến triển nhanh, có thể khiến bệnh nhân tử vong trong 24 giờ. Dù được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong vẫn ở mức 10-20%, có thể lên tới 50% nếu điều trị muộn; riêng thể nhiễm khuẩn huyết tử vong tới 40%. Khoảng 20% người sống sót chịu di chứng nặng như đoạn chi, chạy thận nhân tạo, co giật, động kinh, giảm thính lực hoặc suy giảm trí nhớ.
Trước đó, tại Việt Nam, Hệ thống Tiêm chủng VNVC là đơn vị tiên phong triển khai tiêm vắc xin não mô cầu thế hệ mới ACYW-TT của Sanofi từ tháng 7/2025 và phối hợp cùng Pfizer đưa vắc xin phế cầu 20 về tiêm cho người dân từ tháng 5/2025.
Hoàng Dương
