Không phải ngẫu nhiên mà giữa những trận đấu đòi hỏi thể lực cao độ, các vận động viên chuyên nghiệp lại chọn ăn chuối. Loại quả tưởng chừng đơn giản này sở hữu lượng dinh dưỡng đủ sức cạnh tranh với bất kỳ loại nước tăng lực hay thanh năng lượng đóng gói hiện đại nào.
Federer lựa chọn chuối là nguồn bổ sung carbohydrate và kali (Ảnh: Getty).
Chuối là một loài thực vật kỳ lạ, vừa gần gũi vừa độc đáo. Mọc ra từ cây thân thảo, cùng họ với cỏ, nhưng lại cao lớn chẳng kém gì cây thân gỗ.
Trên thực tế, chuối là loài thực vật có hoa thân thảo lớn nhất thế giới. Nói cách khác, đó là một cây cỏ khổng lồ có thể trổ hoa, kết trái và quả của nó được con người ưa chuộng.
Chuối nằm trong nhóm quả mọng, cùng họ với nho, mâm xôi và cà chua. Tuy nhiên, so với những “người anh em” mọng nước và tròn trịa, chuối lại đi theo một chuẩn mực hoàn toàn khác. Chuối có thân dài, phần thịt đặc và sền sệt, tạo cảm giác chắc tay khi cầm và dẻo ngọt khi ăn.
Từ cái nôi bản địa, chuối theo bước chân người nông dân lan rộng ra thế giới. Những điểm đến đầu tiên là Đông Dương và Ấn Độ, rồi tiếp tục băng qua lục địa đến Châu Phi và Châu Mỹ.
Đông Nam Á đến nay vẫn là “thủ phủ” sở hữu nhiều giống chuối nhất (Ảnh: Getty).
Sự thích nghi nhanh chóng cùng giá trị dinh dưỡng cao giúp chuối trở thành loại cây ăn quả phổ biến toàn cầu, xuất hiện từ bàn ăn gia đình đến các đồn điền nông nghiệp quy mô lớn.
Tuy nhiên, nếu xét về sự đa dạng sinh học, Đông Nam Á đến nay vẫn là “thủ phủ” sở hữu nhiều giống chuối nhất.
Thanh năng lượng tự nhiên
Trong thể thao, yếu tố quyết định đến hiệu suất thi đấu không chỉ nằm ở kỹ thuật, mà còn phụ thuộc vào khả năng duy trì năng lượng liên tục. Chuối sở hữu cấu trúc dinh dưỡng lý tưởng cho mục tiêu này.
Thành phần của chuối bao gồm 3 loại đường tự nhiên là glucose, fructose và sucrose. Khi kết hợp với chất xơ, các loại đường này được hấp thu theo nhịp độ ổn định, vừa cung cấp năng lượng tức thời, vừa duy trì thể lực trong thời gian dài.
Sự kết hợp giữa glucose, fructose và sucrose trong chuối giúp vận động viên duy trì phong độ ổn định (Ảnh: Getty).
Trung bình, một quả chuối nặng khoảng 118 gram chứa 105 kcal, trong đó 90% đến từ carbohydrate - chủ yếu là các loại đường đơn dễ hấp thu.
Cũng bởi đặc tính này, chuối thường xuyên có mặt trong thực đơn của các vận động viên marathon, cầu thủ bóng đá, người tập thể hình hay những người luyện tập cường độ cao.
Cầu thủ nhập tịch Nguyễn Xuân Son - người gốc Brazil, từng chia sẻ rằng chuối là món ăn anh ưu tiên sử dụng trong giai đoạn tập luyện cùng đội tuyển quốc gia Việt Nam.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí PLOS One (2012) đã thử nghiệm hiệu quả của chuối so với nước tăng lực trên 14 vận động viên xe đạp đường dài. Những người này được chia thành hai nhóm: nhóm dùng chuối và nhóm dùng đồ uống thể thao trong suốt chặng đua dài 75 km.
Kết quả cho thấy chuối không chỉ giúp tăng cường năng lượng, mà còn cải thiện các chỉ số công thức máu toàn phần, cytokine huyết tương, giảm căng thẳng oxy hóa cho cơ bắp trong khi tập luyện. Các chỉ số này đều ở ngưỡng tương đương cho đến tốt hơn đồ uống thể thao.
Người gác cổng cho cơ bắp
Không dừng lại ở vai trò cung cấp năng lượng nhanh chóng, chuối còn ảnh hưởng tích cực đến tâm trạng.
Loại quả này chứa dopamine - chất dẫn truyền thần kinh gắn liền với cảm giác vui vẻ, hưng phấn. Không chỉ giúp tạo cảm giác tích cực sau khi vận động, dopamine trong chuối còn có khả năng trung hòa các gốc tự do sinh ra khi cơ thể chịu áp lực thể chất, từ đó giảm viêm và thúc đẩy quá trình hồi phục sau luyện tập.
Dopamine trong chuối hỗ trợ phục hồi cơ thể bằng cách trung hòa gốc tự do và giảm viêm sau vận động (Ảnh: Getty).
Bên cạnh đó, chuối còn chứa tryptophan - một axit amin mà cơ thể chuyển hóa thành serotonin. Đây là hợp chất giúp điều hòa cảm xúc, giảm căng thẳng và nâng cao sự tập trung tinh thần, đặc biệt hữu ích trong các môn thể thao đòi hỏi độ tỉnh táo cao và sự bền bỉ.
Một thành phần khác khiến chuối trở thành “đồng minh” của các nhóm cơ là kali. Với khoảng 422 mg kali trong mỗi quả chuối, đây là một trong những thực phẩm tự nhiên giàu chất điện giải nhất.
Kali đóng vai trò duy trì cân bằng chất lỏng trong cơ thể, ổn định hoạt động thần kinh và giúp cơ bắp co giãn đúng cách. Đặc biệt, kali giúp phòng ngừa chuột rút, đặc biệt quan trọng với các môn thể thao kéo dài như chạy bền, đạp xe, bơi lội.
Lưu ý khi kết hợp với một số loại thực phẩm khác
Chuối được xem là “vũ khí dinh dưỡng” đáng tin cậy cho người chơi thể thao. Tuy nhiên, việc kết hợp chuối với một số loại thực phẩm khác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hấp thu chất dinh dưỡng, đặc biệt là các hợp chất chống oxy hóa.
Một nghiên cứu công bố năm 2023 trên tạp chí Food & Function cho thấy, khi chuối được ăn cùng các thực phẩm giàu flavan-3-ols như nho, táo, dâu tây, ca cao, trà xanh…, enzyme polyphenol oxidase (PPO) trong chuối có thể phá vỡ tới 84% lượng flavan-3-ols được hấp thu vào máu.
Đây là nhóm hợp chất có lợi cho tim mạch, não bộ và làn da, thường được tìm thấy trong các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa.
Phần lớn lợi ích từ Flavan-3-ols của dâu tây biến mất, khi hợp chất này gặp một hợp chất trong chuối rồi bị chuyển hóa thành một chất khác (Ảnh: Tasting Table).
Sự tương tác này khiến hiệu quả dinh dưỡng từ cả hai nhóm thực phẩm bị suy giảm đáng kể.
Vì vậy, nếu bạn đang dùng chuối để phục hồi cơ bắp hoặc tăng cường năng lượng sau khi tập luyện, hãy tránh kết hợp cùng lúc với socola đen, trà xanh hay các loại quả giàu flavan-3-ols khác.
Chuối mang lại nhiều lợi ích nhưng như mọi loại thực phẩm chức năng tự nhiên, hiệu quả của chuối phụ thuộc vào cách sử dụng. Khi được ăn đúng thời điểm và kết hợp hợp lý, chuối sẽ phát huy trọn vẹn vai trò là người bạn đồng hành bền bỉ trong mỗi buổi tập luyện hoặc thi đấu.
| Các loại quả, trái cây, thực phẩm chứa nhiều Flavan-3-ols | Các loại quả, trái cây, thực phẩm chứa nhiều PPO |
|
Dâu tây Việt quất Mâm xôi Nho Táo Đào Lê Cacao Sô-cô-la Trà |
Chuối Táo Đào Lê Quả bơ Cải xanh Cà chua Khoai tây Hạt hướng dương Hạt dẻ |
