Kể từ khi bước vào biên chế Lục quân Hoa Kỳ từ cuối những năm 2000, MQ-1C Gray Eagle – UAV do hãng General Atomics phát triển – đã đóng vai trò then chốt trong các chiến dịch quân sự tại Iraq, Afghanistan và nhiều khu vực xung đột khác.
Tuy nhiên, với tuyên bố chính thức của Bộ Quốc phòng Mỹ vào tháng 5/2025 về việc ngừng mua sắm Gray Eagle, UAV này đang dần khép lại vòng đời công nghệ vốn từng rất tiên tiến trong hơn một thập kỷ qua.
MQ-1C Gray Eagle là phiên bản nâng cấp của UAV nổi tiếng MQ-1 Predator, với những cải tiến tập trung vào tầm bay, tải trọng và khả năng tác chiến độc lập.
Một số thông số kỹ thuật chính bao gồm: sải cánh 17 mét, trọng lượng cất cánh tối đa khoảng 1.630 kg, thời gian bay liên tục trên 25 giờ, trần bay khoảng 8.800 mét, tốc độ hành trình khoảng 250 km/h, tải trọng vũ khí gồm 4 tên lửa AGM-114 Hellfire (có thể mang thêm bom dẫn đường).
Với thời gian bay dài và khả năng hoạt động ở độ cao lớn, Gray Eagle cho phép quân đội Mỹ thực hiện các nhiệm vụ giám sát, do thám, định vị mục tiêu và tấn công với độ chính xác cao mà không cần sự hiện diện trực tiếp của con người.
Một trong những điểm mạnh của MQ-1C Gray Eagle nằm ở hệ thống cảm biến đa năng. Radar khẩu độ tổng hợp (SAR) cho phép chụp ảnh mặt đất trong mọi điều kiện thời tiết; camera quang điện – hồng ngoại giúp quan sát ban đêm và phát hiện mục tiêu người/lái xe; cảm biến tín hiệu điện tử (SIGINT) hỗ trợ thu thập tín hiệu và phát hiện tần số liên lạc đối phương.
Tuy nhiên, những hệ thống này được thiết kế để phát huy tối đa trong môi trường chống đối điện tử yếu hoặc trung bình, như ở Trung Đông. Trước sự phát triển mạnh mẽ của các hệ thống gây nhiễu, radar phòng không tầm trung và tên lửa phòng không cơ động cao, Gray Eagle bắt đầu bộc lộ điểm yếu về khả năng sinh tồn.
MQ-1C được trang bị tên lửa AGM-114 Hellfire dẫn đường bằng laser hoặc radar, có thể tiêu diệt xe bọc thép, lô cốt hoặc mục tiêu di động.
Hệ thống chỉ huy C4ISR co phép UAV không chỉ thực hiện các cuộc tấn công độc lập mà còn đóng vai trò "chỉ điểm" cho pháo binh hoặc không quân, qua việc chia sẻ dữ liệu mục tiêu theo thời gian thực.
Tuy nhiên, điểm yếu của Gray Eagle lại là thiếu khả năng tấn công đa đòn, độ cơ động thấp và không thể tác chiến trong môi trường bị chế áp điện tử mạnh – điều khiến thiết bị này không còn phù hợp trong bối cảnh tác chiến hiện đại đang chuyển dịch sang mô hình phi đối xứng – phản ứng nhanh – điện tử hóa mạnh mẽ.
Vì sao Gray Eagle bị coi là “lỗi thời”?
Theo các chuyên gia quốc phòng Mỹ, có một số lý do chính khiến MQ-1C bị loại khỏi danh mục mua sắm, đó là:
Kích thước lớn, dễ bị phát hiện, với sải cánh 17 mét và vận tốc thấp, Gray Eagle dễ trở thành mục tiêu của radar phòng không hiện đại.
Thiếu khả năng chống tác chiến điện tử (EW), trong các xung đột như Ukraine-Nga, UAV lớn kiểu Gray Eagle đã nhiều lần bị đánh chặn bởi các hệ thống tác chiến điện tử và phòng không di động.
Dù là UAV, nhưng MQ-1C yêu cầu hệ thống điều khiển mặt đất phức tạp, nhân lực chuyên môn cao và hỗ trợ hậu cần tốn kém.
Không phù hợp với chiến lược chuyển đổi sang “lực lượng nhỏ – nhanh – thông minh” của Lục quân Mỹ (Army Transformation Initiative - ATI).
Tương lai công nghệ UAV Mỹ - nhỏ hơn, thông minh hơn
Thay vì những UAV cỡ lớn như Gray Eagle, Bộ Quốc phòng Mỹ đang hướng đến các hệ thống không người lái nhỏ, chi phí thấp, có thể tiêu diệt sau khi hoàn thành nhiệm vụ (loitering munitions), hoặc UAV cảm tử có khả năng phối hợp theo bầy đàn (swarming drones). Các mẫu UAV chiến thuật như AeroVironment Switchblade, Coyote Block 3, hoặc UAV tàng hình như XQ-58A Valkyrie đang được đầu tư mạnh mẽ.
MQ-1C Gray Eagle là sản phẩm của một thời kỳ đỉnh cao công nghệ UAV đầu thế kỷ 21 – nơi tác chiến từ xa, độ bền và khả năng mang vũ khí tấn công chính xác từng tạo nên ưu thế vượt trội cho quân đội Mỹ. Tuy nhiên, trước sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và yêu cầu chiến lược mới, thiết bị này dần trở nên lỗi thời.
Sự thoái trào của Gray Eagle là lời nhắc nhở rằng ưu thế công nghệ trong quân sự không bao giờ là vĩnh viễn, và chỉ những quốc gia có khả năng đổi mới nhanh chóng mới giữ được vị trí dẫn đầu.
