Người tiểu đường hạn chế ăn đồ ngọt vì chúng chứa nhiều đường đơn (glucose, fructose) được hấp thu nhanh, làm tăng đột ngột đường huyết. Điều này gây áp lực lên tuyến tụy, làm trầm trọng thêm tình trạng kháng insulin và dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như tổn thương mắt, bệnh tim mạch, thận.
Tuy nhiên, có một loại cây thảo dược được trồng phổ biến ở nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam (tại các tỉnh miền núi phía Bắc và khu vực Tây Nguyên) có vị ngọt tự nhiên gấp 200–300 lần so với đường mía, nhưng người tiểu đường, béo phì vẫn có thể sử dụng an toàn.
TS. Ngô Đức Phương, Viện trưởng Viện Khoa học thuốc nam cho biết, loại cây thay thế vị ngọt của đường an toàn cho người béo phì, đái tháo đường chính là cỏ ngọt (tên khoa học Stevia rebaudiana).
“Điểm đặc biệt của loài cây này là vị ngọt tự nhiên gấp 200–300 lần so với đường mía, nhưng không sinh năng lượng, tức là gần như không cung cấp calo cho cơ thể.
Chính nhờ đặc tính đó, cỏ ngọt trở thành lựa chọn thay thế lý tưởng cho những người mắc bệnh tiểu đường, béo phì, tăng huyết áp hoặc đang có nhu cầu giảm lượng đường trong khẩu phần ăn hàng ngày”, TS. Ngô Đức Phương nói.
Theo đó, khác với đường tinh luyện, vị ngọt của cỏ ngọt đến từ các hợp chất glycoside tự nhiên có trong lá, chủ yếu là steviosid và rebaudiosid A–F. Ngoài ra, trong lá còn chứa dulcosid A, steviolbiosid cùng nhiều hợp chất sinh học như flavonoid, triterpenoid và polyphenol – những chất có tác dụng chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi các tổn thương.
Nhờ đặc tính không sinh năng lượng, cỏ ngọt giúp tạo vị ngọt cho món ăn mà không làm tăng lượng đường huyết trong máu. Đây là lý do khiến loại thảo mộc này được khuyến khích sử dụng cho bệnh nhân tiểu đường type 2 – nhóm người cần kiểm soát chặt chẽ lượng glucose đưa vào cơ thể.
Cách sử dụng cỏ ngọt
TS. Ngô Đức Phương cho biết, nhiều nghiên cứu hiện đại đã khẳng định cỏ ngọt mang lại nhiều tác dụng tích cực đối với sức khỏe. Các hoạt chất trong lá giúp ổn định đường huyết, hạ huyết áp nhẹ, tăng độ nhạy insulin, giảm hấp thu glucose tại ruột và bảo vệ tế bào beta của tuyến tụy – nơi sản xuất insulin cho cơ thể.
“Một nghiên cứu công bố năm 2025 tại Nhật Bản cho thấy, hợp chất steviosid trong cỏ ngọt có khả năng kích thích tế bào β tuyến tụy tiết insulin, đồng thời ức chế hoạt động của enzym α-glucosidase – enzym chịu trách nhiệm phân giải carbohydrate thành glucose. Nhờ cơ chế kép này, cỏ ngọt giúp làm giảm mức đường huyết sau ăn, đồng thời ổn định chỉ số HbA1c ở bệnh nhân tiểu đường type 2.
Không chỉ có tác dụng trong điều hòa đường huyết, cỏ ngọt còn hỗ trợ hạ huyết áp nhẹ và giúp bảo vệ tim mạch nhờ khả năng chống oxy hóa, giảm lipid máu và ngăn ngừa tổn thương thành mạch”, TS. Ngô Đức Phương bày tỏ.
Nhằm tạo vị ngọt tự nhiên, thay thế hoàn toàn cho đường mía hoặc đường tinh luyện, người dân có thể sử dụng lá khô cỏ ngọt nấu hoặc hãm như trà để uống hàng ngày.
Liều lượng khuyến nghị là khoảng 5–10g lá khô mỗi ngày, tương đương 1–2 muỗng nhỏ. Người dùng có thể hãm riêng hoặc kết hợp với các vị thảo dược khác như cam thảo, cỏ tranh, hoa cúc… vừa tăng hương vị, vừa giúp cơ thể thanh nhiệt, giải độc.
Ngoài ra, lá cỏ ngọt có thể được thêm vào khi nấu chè, nấu nước uống hoặc làm bánh để thay thế hoàn toàn đường mía. Với những người mắc tiểu đường, béo phì hoặc đang trong chế độ ăn kiêng, đây là giải pháp giúp vẫn được thưởng thức vị ngọt tự nhiên mà không lo tăng đường huyết hay tích lũy năng lượng dư thừa.
TS. Ngô Đức Phương cho rằng, trong bối cảnh các bệnh chuyển hóa như tiểu đường, tim mạch, béo phì ngày càng gia tăng, việc tìm kiếm nguồn tạo ngọt an toàn, tự nhiên trở thành xu hướng tất yếu. Cỏ ngọt - loài thảo mộc nhỏ bé nhưng giàu giá trị dược học - đang dần khẳng định vị trí của mình như một “đường tự nhiên” của thế kỷ, góp phần vào xu hướng sống lành mạnh, cân bằng và bền vững.
