Ngày 27/6/2022, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổ chức Hội nghị về tình hình và đề xuất nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ sản xuất kinh doanh 6 tháng cuối năm 2022. Tham dự Hội nghị có Thứ trưởng Trần Quốc Phương và đại diện các đơn vị thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư; đại diện các hiệp hội, doanh nghiệp, ngành hàng, các doanh nghiệp trong và ngoài nước đang hoạt động tại Việt Nam; đại diện Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và ông Đỗ Ngọc Huỳnh, Trợ lý Thủ tướng Chính phủ.
Tại Hội nghị, đại diện đến từ các Hiệp hội đã lần lượt nêu lên khó khăn còn gặp phải.
Ông Vũ Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam (VACC) cho rằng, trong tất cả các lĩnh vực thì ngành xây dựng "đang chịu khổ nhất, khổ trăm bề".
Ông Hiệp cho biết ngành xây dựng về tổng thể đã có sự tăng trưởng rõ rệt trong 6 tháng đầu năm 2022 sau những ảnh hưởng bởi dịch bệnh vào cùng kỳ năm ngoái. Một số doanh nghiệp như Hòa Bình (HoSE: HBC), Delta, Newtecons, Vinaconex (HoSE: VCG), … ghi nhận mức tăng trưởng 300-500%. Kết quả này cũng phản ánh sự hiệu quả trong các chính sách của Chính phủ.
Song hầu hết doanh nghiệp xây dựng lớn đều không đạt kế hoạch đặt ra ban đầu. Nhìn chung, 10 doanh nghiệp xây dựng lớn nhất chỉ đạt 28-40% kế hoạch cả năm, tương đương 60-80% kế hoạch 6 tháng, kể cả doanh thu lẫn sản lượng.
Vấn đề đầu tiên đó là tình trạng ách tắc, vướng mắc pháp lý khiến số dự án được triển khai trong năm 2022 vẫn còn chậm. Tuy việc nguồn vốn FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam giúp triển vọng trong năm nay khả quan hơn nhưng ngành xây dựng đang phát sinh tình trạng phân hóa khi chỉ có những doanh nghiệp, dự án có vốn FDI uy tín, vững vàng mới có thể tồn tại trong khi khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa đủ khả năng cạnh tranh "chết dần, thậm chí chết rất nhanh".
Ông Hiệp cũng nêu thực trạng hiện nay doanh nghiệp xây dựng không muốn làm dự án trong nước, đặc biệt sợ thực hiện dự án đầu tư công. Vì vậy, doanh nghiệp lớn thường có xu hướng tìm dự án nước ngoài hoặc làm thầu phụ cho dự án FDI.
Lý giải nguyên nhân, ông Hiệp cho biết, tất cả các chi phí đầu vào của ngành xây dựng từ sắt, thép, xi măng, cát, hay các loại chi phí vận chuyển như giá xăng, dầu… đều tăng chóng mặt.
Theo thống kê từ PV Oil, vào thời điểm đầu năm 2021 thì giá dầu diesel chỉ ở mức 12.640 đồng/lít, đến cuối năm 2021 thì tăng lên 17.570 đồng/lít, và hiện tại là 30.010 đồng/lít, đồng nghĩa với việc giá dầu đã tăng khoảng 140% từ đầu năm 2021. Giá các vật liệu khác như giá thép, giá cát, giá nhựa đường, xi măng, … cũng đều tăng mạnh.
Cho rằng, giá vật liệu xây dựng tăng quá cao, mà chưa có biện pháp gì ngăn chặn và bù giá cho các nhà thầu, ông Hiệp "thú thật, bây giờ các nhà thầu hiện nay càng làm càng lỗ".
Ông Hiệp cũng chia sẻ thêm một điểm khó khăn nữa đó là nhân công lao động hiện nay trong ngành xây dựng đang rất khan hiếm. "Đặc điểm của ngành xây dựng là sử dụng nhiều lao động thời vụ, con số này chiếm tới 70%. Tuy nhiên, sau dịch Covid-19, số lượng lao động của nhóm này quay lại không được như số lượng ban đầu. Dù cho đơn giá cho nhân công đã tăng 30% nhưng vẫn không tìm kiếm được nguồn nhân lực"
Vấn đề thứ ba là thủ tục về giao nhận thầu."Hôm qua anh Hải - Chủ tịch Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình - nói với tôi là anh cố gắng nói với Bộ trưởng rằng doanh nghiệp xây dựng không có cửa nào không phải trả tiền, ít nhất 5%. Đấy là những nỗi đau của doanh nghiệp mà không biết kêu ai", ông Hiệp nhấn mạnh.
Ngoài ra, các doanh nghiệp xây dựng đang vướng luật phòng cháy chữa cháy. Ông Hiệp cho biết, tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy của nước ta hiện cao như các nước phát triển. Đã thế, quy định phải nhập khẩu độc quyền một số sản phẩm như sơn chống cháy, kính chống cháy… nên chi phí cao gấp nhiều lần.
Vấn đề tiếp theo là quy trình kiểm toán, thanh kiểm tra. Ông Hiệp hy vọng Bộ trưởng báo cáo Thủ tướng quy định các dự án sau 5 năm không hồi tố, không thanh kiểm tra. "Có những dự án đã quyết toán khoảng 10 năm, nhưng giờ kiểm toán vào bảo ‘chỗ này là sai, phải nộp lại tiền đất’. Cái này không phải họ làm sai mà là cơ quan định giá các tỉnh quyết định. Giờ dự án xong, hồ sơ đã quyết toán, chia lãi , chia cổ tức. Kiểm toán bảo phải truy thu cái này, cái nọ thì lấy ở đâu để nộp"
Vấn đề cuối cùng là về tài chính. Việc cạn room tín dụng khiến chủ đầu tư, nhà thầu gặp khó khăn khi huy động vốn. Nếu đơn giá bình thường, thi công chặt chẽ, quản lý tốt, doanh nghiệp xây dựng có thể lãi khoảng 4%. Song tình hình nợ đọng, giá vật liệu xây dựng tăng, không được bù giá khiến doanh nghiệp càng làm càng lỗ, càng chết.
"Chúng tôi có nói với nhau hôm họp Ban chấp hành của VACC, nếu tình hình này tiếp diễn 5 năm nữa, chắc không còn doanh nghiệp xây dựng nào nữa. Chúng tôi rất mong Bộ trưởng kiến nghị cho phép các doanh nghiệp xây dựng lớn được báo cáo với Thủ tướng để cứu rỗi ngành xây dựng, không thì ngành tan nát mất", ông Hiệp nhấn mạnh.
Để tránh rủi ro, ông Hiệp chỉ ra một số doanh nghiệp hiện nay như Newtecons dứt khoát không nhận công trình đầu tư công, chỉ làm công trình nào chủ đầu tư thanh toán đàng hoàng. Giải pháp này giúp Newtecons trở thành doanh nghiệp hiếm hoi không dính nợ và báo lãi.
