Chuyên gia chỉ cách kiểm soát căn bệnh 15% người già ở TPHCM mắc phải

Gần đây, Sở Y tế TPHCM đã ban hành kế hoạch triển khai khám sức khỏe mỗi năm một lần cho người từ 60 tuổi, không phân biệt thường trú hay tạm trú.

Mục đích của điều này là đảm bảo mỗi người cao tuổi trên đều được khám, tầm soát các bệnh không lây nhiễm định kỳ hàng năm. Điều này giúp kịp thời phát hiện và quản lý điều trị các bệnh không lây nhiễm, lập hồ sơ sức khỏe điện tử...

Trước đó, chương trình này đã được triển khai từ năm 2023. Sau hai năm, thành phố đã lập hồ sơ cho hơn 526.000 người từ 60 tuổi, phát hiện hơn 49.000 trường hợp tăng huyết áp (15%) và gần 26.400 trường hợp nghi ngờ đái tháo đường (8%).

Tăng huyết áp đang âm thầm len lỏi vào đời sống hàng triệu người Việt, trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các biến chứng sức khỏe nguy hiểm.

Căn bệnh không có dấu hiệu báo trước 

Theo Kết quả điều tra Quốc gia các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam (STEPS) năm 2021 của Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới, ước tính 20,2 triệu người Việt trưởng thành mắc cao huyết áp với tỷ lệ 26,2% dân số. Trong số đó, khoảng 60% chưa được phát hiện và gần 70% chưa được điều trị.

Tăng huyết áp (cao huyết áp) là tình trạng áp lực máu lên thành động mạch tăng cao hơn so với bình thường. 

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TPHCM, huyết áp được mệnh danh là "kẻ giết người thầm lặng". Điều nguy hiểm nhất của căn bệnh này là không có dấu hiệu đặc trưng cho đến khi đã tiến triển nặng, dẫn đến nhiều người không được phát hiện và chẩn đoán kịp thời. 

Ở giai đoạn muộn, tăng huyết áp có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, tai biến mạch máu não, suy tim, nhồi máu cơ tim, suy thận, xuất huyết võng mạc… và là nguyên nhân hàng đầu gây ra tử vong sớm trên toàn cầu.

Ba trụ cột kiểm soát huyết áp

Theo ThS.BS Bùi Văn Trường, Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TPHCM, cách duy nhất để kiểm soát huyết áp là ăn uống lành mạnh - vận động thường xuyên và kiểm soát huyết áp thường xuyên. 

Ăn uống lành mạnh

Chế độ dinh dưỡng không hợp lý là một trong những thủ phạm âm thầm dẫn đến tăng huyết áp, trong đó, muối (natri) là tác nhân chính. Khi nạp quá nhiều muối, cơ thể giữ nước, làm tăng thể tích máu và áp lực lên thành mạch.

Bên cạnh đó, chất béo bão hòa thường có trong đồ chiên rán, thức ăn nhanh cũng làm tăng cholesterol xấu (LDL), thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch, ảnh hưởng trực tiếp đến tim mạch.

Ngoài ra, chế độ ăn ít rau củ quả có thể khiến cơ thể thiếu kali, chất khoáng, khiến mạch máu kém đàn hồi và dễ tăng áp lực.

Kết quả điều tra STEPS năm 2021 cho thấy, người trưởng thành 18-69 tuổi đang tiêu thụ trung bình 8,1g muối mỗi ngày, cao hơn so với khuyến nghị của WHO là dưới 5g/ngày.

Đồng thời, lượng rau củ quả tiêu thụ trung bình một ngày ở nam giới là 4,54 suất, nữ giới tiêu thụ 4,87 suất trong khi khuyến cáo nên ăn ít nhất 5 suất (tương ứng 400gr/ngày).

Do đó, bác sĩ Trường khuyến cáo, mỗi người nên chủ động giảm lượng muối trong chế biến và ăn uống (bớt nước mắm, bột canh, hạn chế thực phẩm muối chua…); đọc kỹ nhãn thực phẩm, hạn chế các sản phẩm chứa trên 1g muối/100g; tăng cường rau xanh, trái cây tươi và áp dụng phương pháp nấu ăn lành mạnh như hấp, luộc thay vì chiên xào.

Thường xuyên vận động

Tập thể dục không chỉ giúp bạn khỏe mạnh mà còn là phương pháp hiệu quả để phòng ngừa và kiểm soát tăng huyết áp. Khi vận động, tim hoạt động hiệu quả hơn, làm giảm sức cản ngoại biên và từ đó giúp hạ huyết áp. Ngoài ra, vận động còn cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng, kiểm soát cân nặng và lượng mỡ máu.

Theo một nghiên cứu năm 2019, những ai tập thể dục aerobic thường xuyên có thể giảm trung bình 5-8 mmHg huyết áp tâm thu, tương đương với tác dụng của một số thuốc điều trị tăng huyết áp mức nhẹ.

Ngoài ra, Tổ chức Y tế Thế giới cũng khuyến cáo người trưởng thành nên duy trì ít nhất 150 phút mỗi tuần hoạt động thể lực mức độ vừa phải như đi bộ nhanh, đạp xe, làm vườn, dọn dẹp nhà cửa… để duy trì sức khỏe lâu dài.

Bên cạnh chế độ vận động và ăn uống, mọi người cũng không nên sử dụng chất kích thích, hạn chế căng thẳng dẫn đến tăng huyết áp. 

Kiểm soát huyết áp thường xuyên 

"Điều đáng lo ngại là tăng huyết áp thường không có triệu chứng rõ ràng. Rất nhiều người chỉ phát hiện ra bệnh khi đã có biến chứng nguy hiểm như đột quỵ hoặc suy thận", bác sĩ Trường nhấn mạnh.

Do đó, việc theo dõi huyết áp thường xuyên là rất cần thiết. Người từ 40 tuổi trở lên nên đo huyết áp ít nhất mỗi 6 tháng. Việc tự đo tại nhà bằng máy đo điện tử vào buổi sáng, sau khi nghỉ ngơi, sẽ cho kết quả tương đối chính xác.

Mức huyết áp bình thường là dưới 140/90 mmHg. Nếu chỉ số đo được lớn hơn hoặc bằng ngưỡng này, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được khám và tư vấn.

Những người đã được chẩn đoán tăng huyết áp cần dùng thuốc đều đặn theo chỉ định, không tự ý bỏ thuốc, đồng thời duy trì lối sống lành mạnh và tái khám định kỳ.