Gánh nặng ung thư phổi tại Việt Nam

Phần lớn bệnh nhân đến viện muộn

Nam bệnh nhân N.V.C. (65 tuổi) đến Trung tâm Ung bướu (Bệnh viện Bạch Mai) khám vì có tình trạng ho ra đờm lẫn máu. Trước thời điểm vào viện khoảng một tháng, ông xuất hiện tình trạng ho khan, thỉnh thoảng khạc ít đờm có dây máu, không khó thở, đau tức ngực trái.

Cứ nghĩ viêm hô hấp thông thường, ông trì hoãn đến viện khám, tới khi đau tức ngực, ông mới đến viện, kết quả chẩn đoán là ung thư biểu mô tuyến thùy trên phổi phải, giai đoạn IV di căn não, gan, tuyến thượng thận trái, đột biến EGFR(+).

PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, bệnh nhân được điều trị bằng thuốc đích.

Sau 8 tháng điều trị, kết quả khối u phổi giảm, hạch trung thất cũng giảm kích cỡ, phim chụp cộng hưởng từ não cho thấy khối u phát hiện trước đó cũng biến mất; khối bất thường tại gan cũng không còn, các chất chỉ điểm khối u liên quan đến ung thư phổi giảm dần và trở về giới hạn bình thường.

“Điều này cho thấy bệnh nhân đáp ứng điều trị một phần, cải thiện về triệu chứng lâm sàng cũng như giảm kích thước khối u, giảm kích thước khối di căn não, gan, tuyến thượng thận", PGS Phương chia sẻ.

Theo PGS Phương, ung thư phổi là loại ung thư phổ biến trên thế giới. Tại Việt Nam, mỗi năm ghi nhận hơn 26.000 ca mắc mới ung thư phổi.

Đặc biệt, có tới 90% trường hợp liên quan đến thuốc lá, vốn là thói quen phổ biến ở nhiều nam giới.

Ung thư phổi thường âm thầm, ít triệu chứng, khiến phần lớn bệnh nhân chỉ phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Lúc này, họ phải đối mặt với phác đồ điều trị phức tạp, tốn kém như hóa trị, xạ trị hoặc thuốc nhắm trúng đích, nhiều loại chưa được bảo hiểm y tế chi trả.

Chi phí điều trị có thể lên đến hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Một con số vượt quá khả năng của nhiều gia đình.

Điều trị sớm: Tăng cơ hội sống, giảm chi phí

Theo chuyên gia, quan trọng nhất là mỗi người cần ý thức được việc khám tầm soát phát hiện sớm bệnh ung thư phổi. Nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, bệnh nhân có thể được phẫu thuật để kéo dài sự sống, tỷ lệ sống trên 5 năm xấp xỉ 44,5%.

Tuy nhiên, tiên lượng sống của bệnh nhân bị ung thư phổi giai đoạn cuối chỉ còn khoảng 3-6 tháng.

Ung thư đang tạo gánh nặng lớn lên hệ thống y tế bởi trung bình mỗi năm cả nước ghi nhận khoảng 182.000 ca mắc mới và hơn 122.000 người tử vong. Khoảng 355.000 người đang sống chung với căn bệnh này. Riêng ung thư vú hiện đứng số một về tỷ lệ mắc mới và tử vong, sau đó đến gan và phổi.

Năm 2023, chi phí 6 nhóm bệnh ung thư thường gặp (vú, phổi, gan, đại tràng, dạ dày, tiền liệt tuyến) từ Quỹ BHYT là 6.186 tỷ đồng.

Theo một thống kê, chi phí điều trị trung bình một bệnh nhân ung thư khoảng trên 176 triệu đồng mỗi năm.

Các ca nặng, phức tạp, số tiền có thể gấp nhiều lần. Nhóm bệnh nhi được BHYT hỗ trợ toàn bộ hoặc một phần, gia đình vẫn khó tránh khỏi "thảm họa tài chính". Trong khi đó bệnh ung thư nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, tỷ lệ sống cao và giảm gánh nặng tài chính.

Tại Việt Nam, có nhiều ý kiến nên bổ sung một số bệnh ung thư phổ biến vào danh mục sàng lọc được chi trả BHYT. Bộ Y tế cho biết đang nghiên cứu, bổ sung danh mục dịch vụ y tế được BHYT thanh toán, trong đó có sàng lọc các bệnh ung thư, nhằm mở rộng quyền lợi BHYT.

PGS Phương khuyến cáo nên tầm soát ung thư phổi định kỳ, đặc biệt với người hút thuốc lá trên 20 năm. Hiện nay, phương pháp chụp CT liều thấp cho phép phát hiện tổn thương nhỏ 2-3mm và giúp phát hiện sớm ung thư phổi.

Phương pháp này cũng giúp giảm 20% lượng phóng xạ so với CT thường, hiệu quả phát hiện khối u giai đoạn sớm.

Còn với những người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi (cha mẹ, anh chị em) có nguy cơ cao gấp 2-3 lần người khác, nên tầm soát sớm từ lứa tuổi 40.

Những người có tiếp xúc với amiăng, khí radon trong công việc, bệnh nhân có tiền sử bệnh phổi mạn tính... cũng nên thực hiện tầm soát ung thư phổi.

Để giảm nguy cơ mắc ung thư phổi, mỗi người nên bỏ thuốc lá; tránh tiếp xúc khói thuốc thụ động, hóa chất độc hại.

Ở các khu vực có ô nhiễm, nên đeo khẩu trang chống bụi mịn.

Bên cạnh đó, cần duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, tăng cường rau họ cải (bông cải xanh, cải xoăn), thực phẩm giàu vitamin C, E. Ngoài ra nên tập thể dục 30 phút/ngày để tăng đề kháng.

Thông điệp toàn cầu: Sức khỏe phổi là ưu tiên cấp bách

Trước thực trạng này, tháng 5 vừa qua, Đại hội đồng Y tế thế giới đã thông qua Nghị quyết WHA78.5, coi sức khỏe phổi là ưu tiên cấp bách trong y tế công cộng. Nghị quyết ghi nhận: hơn 45% số ca tử vong liên quan đến thuốc lá là do bệnh phổi, tương đương 3,3 triệu người chết chỉ riêng trong năm 2021.

WHA78 kêu gọi các quốc gia:

- Tích hợp hoạt động sàng lọc, phát hiện sớm và điều trị bệnh phổi vào hệ thống y tế cơ sở.

- Tăng cường phòng ngừa bằng kiểm soát thuốc lá, giảm ô nhiễm không khí, mở rộng tiêm vaccine phòng cúm, phế cầu.

- Đảm bảo tiếp cận công bằng thuốc, vaccine và công nghệ y tế tiên tiến.

- Xây dựng chiến lược quốc gia toàn diện, huy động liên ngành từ y tế, môi trường, lao động đến tài chính.

Điểm đặc biệt của nghị quyết lần này là đặt bệnh phổi ngang hàng với những vấn đề sức khỏe ưu tiên toàn cầu như bệnh tim mạch và ung thư. Điều này phản ánh tính cấp thiết của việc bảo vệ lá phổi, đồng thời mở ra cơ hội để Việt Nam sớm cụ thể hóa các khuyến nghị quốc tế thành hành động trong nước.