Thay vì dùng vỏ cam hay thuốc, đây là phương pháp mới chống say xe

Say xe là tình trạng xảy ra khi não bộ nhận tín hiệu mâu thuẫn từ mắt, tai trong và cơ thể.

Khi mắt thấy xe tĩnh, nhưng tai trong cảm nhận chuyển động, não có thể bị nhầm lẫn, gây buồn nôn, chóng mặt, đổ mồ hôi lạnh và mệt mỏi.

Tình trạng này có thể xuất hiện khi đi xe hơi, tàu thuyền, máy bay, hoặc thậm chí xem phim 3D. Hầu như ai cũng trải qua say xe ít nhất một lần trong đời, nhưng mức độ khác nhau.

Những người dễ bị say xe nhất là phụ nữ, đặc biệt trong kỳ kinh nguyệt hoặc mang thai, do hormone tăng nhạy cảm.

Trẻ em từ 2 đến 12 tuổi cũng dễ mắc, với triệu chứng mạnh nhất ở tuổi lên 9, giảm dần ở tuổi teen khi hệ tiền đình phát triển. Người có tiền sử đau nửa đầu, chóng mặt hoặc rối loạn tiền đình cũng thuộc nhóm nguy cơ cao gặp phải tình trạng này. 

Về tỷ lệ, khoảng 1/3 dân số thế giới rất dễ bị say xe. Một khảo sát quốc tế cho thấy 46% hành khách xe hơi từng gặp triệu chứng trong 5 năm gần đây, và 59% trong suốt đời. Say xe động ảnh hưởng lớn đến trải nghiệm du lịch, khiến nhiều người ngại di chuyển xa.

Liệu pháp mới chống say xe

Một nghiên cứu từ Đại học Tây Nam, Trung Quốc, do Tiến sĩ Qizong Yue dẫn dắt, đã mở ra hướng đi mới trong việc giảm say xe động bằng âm nhạc.

Để thực hiện nghiên cứu, 30 tình nguyện viên dễ bị say xe đã được đưa vào buồng mô phỏng lái xe gây buồn nôn. Mỗi người đeo mũ gắn 64 điện cực để theo dõi hoạt động não bộ.

Khi triệu chứng say xe xuất hiện, họ được chia thành bốn nhóm, nghe các thể loại nhạc khác nhau trong 60 giây. Một nhóm không nghe gì, để triệu chứng tự giảm.

Kết quả cho thấy nhạc sôi động giảm say xe tới 57,3% Con số này ở nhạc nhẹ nhàng là 56,7%, còn nhạc tình cảm là 48,3%. Ngược lại, nhạc buồn chỉ giảm 40%, kém hơn 3,3% so với nhóm không nghe.

Theo tiến sĩ Yue, nhạc vui kích hoạt hệ thống phần thưởng của não, giúp phân tâm khỏi cảm giác khó chịu. Nhạc nhẹ làm dịu căng thẳng, giảm buồn nôn và chóng mặt bằng cách ổn định hệ thần kinh.

Ngoài ra, dữ liệu sóng não củng cố phát hiện này. Khi say xe, hoạt động ở thùy chẩm chuyên xử lý hình ảnh cũng giảm hoạt động. Nhạc tích cực giúp phục hồi nhanh hoạt động này, cải thiện trạng thái. Ngược lại, nhạc buồn khơi dậy cảm xúc tiêu cực, làm chậm quá trình hồi phục. 

Tuy nhiên, nghiên cứu có hạn chế. Mẫu chỉ gồm 30 người tuổi 20-30, và sử dụng mô phỏng thay vì đường thật. Điều này có thể ảnh hưởng đến độ chính xác.

Trong tương lai, tiến sĩ Yue dự định mở rộng thử nghiệm thực tế, đồng thời kiểm tra xem sở thích âm nhạc cá nhân có tác động đến hiệu quả hay không. Dù vậy, đây là giải pháp không xâm lấn, chi phí thấp, thay thế thuốc gây buồn ngủ mọi người có thể tham khảo áp dụng. 

Những phương pháp khác giảm say xe 

Ngoài âm nhạc, nhiều phương pháp khác giúp giảm say xe động, dựa trên việc đồng bộ tín hiệu giác quan hoặc làm dịu hệ thần kinh.

- Hít thở không khí tươi qua cửa sổ mở là cách đơn giản. Không khí trong lành kích thích hô hấp, giảm ngột ngạt và mùi khó chịu, một yếu tố phổ biến làm tăng buồn nôn. Ngoài ra, luồng gió mát giúp cải thiện tuần hoàn, làm dịu hệ thần kinh giao cảm.

- Nhìn ra chân trời hoặc vật cố định xa là một giải pháp hiệu quả. Khi tập trung vào điểm xa, mắt đồng bộ tín hiệu với tai trong, giúp não nhận diện chuyển động thực tế. Điều này giảm xung đột giác quan, làm dịu hệ tiền đình và hạn chế chóng mặt.

- Tư thế ngả lưng và giữ đầu ổn định cũng rất hữu ích. Ngả lưng giảm dao động đầu, hạn chế áp lực lên tiền đình. Giữ đầu cố định giúp não xử lý tín hiệu chuyển động tốt hơn, giảm buồn nôn.

- Nghiêng đầu theo khúc cua khi xe di chuyển giúp tai trong và cơ thể cảm nhận chuyển động nhất quán hơn, từ đó giúp giảm nhầm lẫn não bộ, hạn chế chóng mặt, say xe. Bạn cũng nên ngồi đối mặt hướng di chuyển đảm bảo mắt và tiền đình nhận tín hiệu thống nhất, giảm nguy cơ say xe.

- Thay đổi tư thế định kỳ tránh căng cơ kéo dài, vốn làm tăng khó chịu. Ngả ghế cũng giúp cơ thể thư giãn, giảm áp lực lên hệ thần kinh.

- Uống nước hoặc đồ ngọt giúp ổn định dạ dày. Năng lượng nhanh từ đồ ngọt làm dịu niêm mạc dạ dày, giảm kích thích gây nôn.

- Tránh khói thuốc là điều cần thiết, vì mùi thuốc lá kích thích thần kinh phế vị, làm triệu chứng trầm trọng.

- Nếu có thể, kiểm soát phương tiện bằng cách lái xe hoặc ngồi phía trước là lựa chọn tốt. Lái xe giúp não dự đoán chuyển động, giảm xung đột cảm giác. Bên cạnh đó, ngồi phía trước cho phép quan sát đường, đồng bộ tín hiệu mắt và tai trong.

- Mọi người cũng có thể sử dụng quạt để mang lại hiệu quả tương tự. Quạt tạo luồng mát, giảm ngột ngạt và kích thích thần kinh giao cảm. Ra ngoài hít gió cung cấp oxy tươi, cải thiện tuần hoàn và giảm căng thẳng.

- Sử dụng thuốc là phương pháp phổ biến để hạn chế các triệu chứng say xe, tuy nhiên, mọi người không nên tự ý sử dụng mà phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.