Cà Mau nhân rộng mô hình nuôi tôm tuần hoàn nước, không xả thải ra môi trường

Trên những cánh đồng vuông tôm ở xã Phú Tân, nước trong vắt phản chiếu mảng trời xanh. Không còn cảnh nước thải đục ngầu, mùi hôi bốc lên như trước đây, thay vào đó là không gian yên bình và tiếng quạt nước đều đặn. Đó là kết quả từ mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng siêu thâm canh tuần hoàn nước, một bước tiến mới của ngành tôm Cà Mau.

Giải bài toán ô nhiễm vùng nuôi

Ông Quách Văn Ấn, Phó giám đốc Sở Khoa học - Công nghệ tỉnh Cà Mau, cho biết sau 2 năm triển khai, đến nay, toàn tỉnh đã phát triển khoảng 100ha nuôi tôm công nghiệp theo mô hình tuần hoàn nước khép kín, sử dụng cá phi và rong để xử lý nước.

‘Nguồn nước thải từ ao nuôi được lọc tự nhiên qua hệ thống cá phi và rong rồi quay trở lại ao, không xả ra môi trường. Tỷ lệ tôm sống đạt khoảng 80%, năng suất trung bình 45 tấn/ha/vụ, mật độ nuôi 200 con/m2’, ông Ấn cho hay.

Từ hiệu quả bước đầu, Cà Mau định hướng mở rộng diện tích lên 1.500ha. Trong đó, Công ty De Heus triển khai 1.000ha và Công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú 500ha, hướng đến các chứng nhận quốc tế như ASC, BAP để phục vụ xuất khẩu sang châu Âu, Mỹ và Nhật Bản. Đây là hướng đi tất yếu để ngành tôm Cà Mau phát triển bền vững, giảm áp lực môi trường và đáp ứng yêu cầu cao từ thị trường nhập khẩu.

Cà Mau là địa phương có diện tích nuôi tôm lớn nhất cả nước, nhưng cũng là nơi chịu nhiều áp lực về môi trường. Nhiều năm qua, người nuôi tôm công nghiệp luôn lo lắng về ô nhiễm nguồn nước. Dù đầu tư ao lắng, ao xử lý, nhưng việc thay nước liên tục khiến chi phí điện, hóa chất và nhân công tăng cao, trong khi môi trường xung quanh bị tác động nghiêm trọng. Không ít vụ tôm chết hàng loạt từng xảy ra ở các vùng nuôi công nghiệp khi nước thải chưa được xử lý triệt để.

Chính từ thực tế đó, tỉnh Cà Mau đã phối hợp với Công ty De Heus, Công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú và các nhà khoa học để nghiên cứu, áp dụng mô hình nuôi tôm tuần hoàn khép kín, ứng dụng công nghệ RAS-IMTA (hệ thống nuôi tuần hoàn tích hợp đa loài). Đây là hệ thống tái sử dụng nước thông qua các bể lọc sinh học tự nhiên, vừa tiết kiệm chi phí, vừa đảm bảo an toàn sinh học cho con tôm.

‘Một người nuôi, cả xóm vui’

Ông Ngô Văn Lai (ngụ ấp Cái Nước, xã Phú Tân) là một trong những hộ tiên phong thực hiện mô hình với 8ha nuôi tôm thẻ chân trắng. Ông cho biết, nước từ ao tôm được bơm ra ao chứa có cá phi để xử lý cặn bã, rồi chảy qua các ao trồng rong. Rong hấp thụ chất hữu cơ dư thừa, nước trong lại, rồi cấp ngược vào ao nuôi. Không phải thay nước thường xuyên như trước.

‘Mô hình này giúp giảm đến 50% chi phí nhân công, điện và hóa chất xử lý. Tôm khỏe, mau lớn, năng suất tăng, lợi nhuận cao hơn gần 20%. Cái quý nhất là bà con xung quanh cũng vui, vì không còn bị ảnh hưởng bởi nước thải hôi tanh từ ao nuôi công nghiệp như trước',ông Lai nói.

Ở xã Phú Tân, không chỉ người nuôi mà cả cộng đồng đều được hưởng lợi. Nhiều hộ dân từng chịu cảnh ô nhiễm, nay đã thấy nước mương trong lại, cá tự nhiên quay về. Một người dân địa phương bộc bạch: ‘Trước đây mùi hôi nồng nặc, không dám mở cửa buổi chiều. Giờ thì thoáng mát, dễ chịu. Tôm người ta nuôi mà dân mình cũng được hưởng’.

Lợi ích của mô hình không chỉ dừng lại ở kinh tế và môi trường, mà còn giúp giảm áp lực quản lý cho chính quyền địa phương. Ông Nguyễn Văn Nguyện, cán bộ khuyến nông xã Phú Tân, cho biết: ‘Mô hình này giúp người nuôi không còn xả thải ra môi trường. Bà con xung quanh đánh giá rất cao vì không còn mùi hôi, không ô nhiễm nguồn nước. Cán bộ như chúng tôi cũng đỡ vất vả vì không phải đi xử lý khiếu nại, lập biên bản, xử phạt như trước’.

Ông Nguyện nói thêm: ‘Chúng tôi hay nói đùa đây là mô hình ‘một người nuôi, cả xóm vui’. Trước kia, cứ một hộ xả thải là cả xóm khổ. Giờ thì người nuôi tôm lẫn hàng xóm đều yên tâm, mà hiệu quả sản xuất lại cao’.

Nhẹ gánh cho chính quyền cơ sở

Theo nguyên lý vận hành, nước từ ao nuôi được dẫn qua bể cá phi để loại bỏ chất thải hữu cơ, sau đó chảy qua khu vực trồng rong giúp lọc sạch và cân bằng hệ sinh thái. Quá trình này tạo thành vòng tuần hoàn tự nhiên, tiết kiệm nước và ngăn ngừa ô nhiễm. Việc ứng dụng hệ thống khép kín còn giúp người nuôi dễ kiểm soát dịch bệnh, giảm rủi ro và ổn định sản xuất quanh năm.

Hiện, Cà Mau đặt mục tiêu mở rộng mô hình ra các vùng nuôi trọng điểm, hướng đến xây dựng thương hiệu ‘tôm xanh Cà Mau’ - tôm được sản xuất an toàn, không gây tổn hại môi trường. ‘Đây là hướng đi phù hợp trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khan hiếm nguồn nước và yêu cầu cao từ các thị trường nhập khẩu,’ ông Quách Văn Ấn nhận định.

Tỉnh cũng đang xem xét cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp và hộ dân chuyển đổi sang mô hình tuần hoàn, thông qua hỗ trợ kỹ thuật, tín dụng xanh và đào tạo quản lý môi trường ao nuôi. Khi đạt chuẩn quốc tế, sản phẩm tôm không chỉ mở rộng thị trường mà còn nâng cao hình ảnh của ngành thủy sản Cà Mau trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

Từ 100 ha khởi đầu, mô hình tôm tuần hoàn nước đang mở ra một hướng phát triển mới - nơi mỗi ao tôm không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn góp phần giữ lại sự trong lành cho vùng đất cực Nam Tổ quốc. Trong tương lai, khi những vòng tuần hoàn xanh này lan rộng, Cà Mau không chỉ được biết đến là ‘thủ phủ tôm’, mà còn là biểu tượng của một ngành nông nghiệp bền vững, hòa hợp với tự nhiên và cộng đồng.