Từ hàng nghìn năm trước, người Việt đã biết dùng gừng để chống lạnh, trị cảm, tiêu đờm, nôn ói và các chứng đau bụng, tiêu chảy. Trong dân gian vẫn lưu truyền nhiều bài thuốc từ gừng đơn giản nhưng hiệu quả, đặc biệt hữu dụng khi thời tiết giao mùa hoặc khi cơ thể suy yếu.
Thảo dược quý trong gian bếp
Gừng là cây thân thảo, sống lâu năm, cao khoảng 80-100 cm. Rễ phát triển thành củ nạc, phân nhánh xòe như bàn tay, nhiều chồi. Lá hình ngọn giáo, dài khoảng 20-30 cm, hoa màu vàng xanh pha tím. Gừng gốc ở Ấn Độ và Malaysia, hiện phổ biến ở khắp các vùng nhiệt đới, trong đó có Việt Nam.
Theo lương y Bùi Đắc Sáng, Hội Đông y Hà Nội, gừng chứa 2-3% tinh dầu, cùng các thành phần có dược tính như Zingeron, Zingerol, Sogal – tạo nên vị cay, tính ấm đặc trưng. Ngoài ra, còn có nhựa dầu, dầu mỡ, tinh bột.
Tùy cách chế biến, gừng có tác dụng khác nhau: gừng tươi (sinh khương) giúp tiêu đờm, chống lạnh, kích thích tiêu hóa; gừng nướng cháy (thán khương) chuyên trị đau bụng do lạnh, tiêu chảy; gừng khô (can khương) tán hàn, dùng trị cảm lạnh, thổ tả; vỏ gừng (khương bì) giúp lợi tiểu, tiêu phù.
Gừng là cây thân thảo, sống lâu năm, cao khoảng 80-100 cm. (Ảnh minh hoạ)
Bài thuốc dân gian hiệu nghiệm
Gừng không chỉ là gia vị mà còn là “vị thuốc tủ” trong nhiều bài thuốc dân gian. Khi bị cảm lạnh, sốt, người xưa thường dùng 7 lát gừng tươi, 7 củ hành ta, sắc với một bát nước, uống nóng rồi trùm chăn cho ra mồ hôi giúp hạ sốt, giải cảm nhanh.
Một phương thuốc khác trị ho, cảm, khó thở là kết hợp 7 lát gừng, một thìa trà tầu, một quả chanh tươi, một thìa rượu mạnh và một thìa mật ong, sắc uống khi còn nóng.
Trường hợp ho đờm, sốt rét, có thể nướng gừng kỹ, gọt vỏ, thái lát, ngậm nuốt dần. Gừng tươi sắc nước cũng có tác dụng trị đau bụng, trướng bụng. Đặc biệt, khi bị chấn thương hoặc đau ngực, gừng giã nhỏ đắp trực tiếp lên vùng bị đau sẽ giúp giảm sưng, tan máu bầm.
Đáng chú ý, người xưa thường thủ sẵn một miếng gừng hoặc rượu thuốc trong túi áo. Trước khi ra khỏi nhà lúc sáng sớm, thời điểm dễ bị trúng gió độc, chỉ cần nhai ngậm một lát gừng sẽ giúp phòng ngất xỉu, mệt mỏi.
Không phải ai cũng dùng được gừng
Tuy hữu ích, gừng không phù hợp với tất cả mọi người. Những người có thể tạng nhiệt, thường lở miệng, táo bón, ra nhiều mồ hôi hoặc đang trong trạng thái toát mồ hôi cần tránh dùng.
Lương y Bùi Đắc Sáng cảnh báo, nếu dùng gừng quá thường xuyên và kéo dài, có thể gây toét mắt, chảy nước mắt sống, dấu hiệu cơ thể bị “nóng trong”.
Gừng, tuy nhỏ bé và quen thuộc, nhưng nếu biết dùng đúng cách, đúng người, vẫn có thể là "bài thuốc quý" chống chọi bệnh tật theo cách ông bà để lại.
