5 loại vi khuẩn gây bệnh thường trú ở vùng mũi họng

Bác sĩ Lê Thị Minh Nguyệt, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cho biết nhiều người mang vi khuẩn không triệu chứng nhưng vẫn phát tán mầm bệnh, khuyến cáo cần chú ý phòng ngừa 5 nhóm tác nhân gây bệnh thường trú tại hầu họng:

Vi khuẩn phế cầu

Phế cầu (Streptococcus pneumoniae) có hơn 100 type huyết thanh, phổ biến trong cộng đồng, với 5-90% người khỏe mạnh mang vi khuẩn ở hầu họng. Phế cầu gây nhiều bệnh từ viêm tai giữa, viêm xoang đến viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính mỗi năm có khoảng 1,6 triệu ca tử vong do phế cầu, hơn 90% ở các nước đang phát triển; tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng huyết lên tới 20%, viêm màng não tới 50%. Tại Việt Nam, theo bác sĩ Nguyệt, phế cầu là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi cộng đồng, kháng nhiều loại kháng sinh khiến điều trị khó khăn, chi phí có thể lên tới hàng trăm triệu đồng.

Não mô cầu

Não mô cầu (Neisseria meningitidis) gây hai thể bệnh phổ biến là viêm màng não và nhiễm trùng huyết, có thể tử vong trong 24 giờ, tỷ lệ tử vong tới 50% nếu không điều trị kịp thời. Dù được điều trị tích cực, 8-15% vẫn tử vong, 10-20% người sống sót mang di chứng nặng. Trong cộng đồng, 5-25% người mang vi khuẩn ở hầu họng không triệu chứng, là nguồn lây khó kiểm soát. Nhóm nguy cơ cao gồm trẻ em, thanh thiếu niên, người cao tuổi, người có bệnh nền hoặc suy giảm miễn dịch.

Bạch hầu

Bạch hầu do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra, lây qua dịch tiết mũi họng hoặc tiếp xúc bề mặt nhiễm khuẩn, có thể tồn tại ngoài môi trường tới 6 tháng. Bệnh đặc trưng bởi giả mạc ở hầu họng gây tắc đường thở, độc tố vi khuẩn còn gây tổn thương tim, thần kinh, gan, thận.

Theo WHO, người chưa tiêm vaccine và mắc bạch hầu có tỷ lệ tử vong khoảng 30% khi không điều trị kịp thời. Trong vùng dịch, 3-5% người khỏe mạnh có thể mang vi khuẩn ở hầu họng, trở thành nguồn lây trong cộng đồng.

Liên cầu khuẩn nhóm A

Liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes) thường trú ở da và hầu họng, lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc bề mặt. Vi khuẩn có thể gây bệnh không xâm lấn như viêm họng, phát ban đỏ, nhiễm trùng da, viêm tai giữa, viêm phổi; và bệnh xâm lấn như viêm khớp, viêm cầu thận, nhiễm khuẩn huyết.

Bác sĩ Nguyệt cho biết bệnh thường gặp vào mùa đông - xuân, phổ biến ở trẻ em, với triệu chứng điển hình là sốt, viêm họng, hoặc đôi khi không có biểu hiện rõ nhưng vẫn có khả năng lây lan trong cộng đồng.

Tụ cầu vàng

Khoảng 30% người mang vi khuẩn tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus) trong mũi và 20% trên da. Vi khuẩn lây qua tiếp xúc trực tiếp, hít dịch tiết mũi họng hoặc chạm vào bề mặt nhiễm khuẩn. Phần lớn không gây hại, đôi khi gây mụn nhọt hay nhiễm trùng da, nhưng cần chú ý trong môi trường y tế. Tại Việt Nam đã ghi nhận nhiều ca bệnh, gần đây một bé trai 14 tuổi ở Sơn La bị nhiễm tụ cầu vàng sau khi bị lợn cắn, dẫn đến viêm xương và biến chứng hô hấp.

Cách phòng bệnh

Bác sĩ Nguyệt khuyến cáo để phòng bệnh, mọi người cần giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên, vệ sinh răng miệng và súc họng bằng dung dịch sát khuẩn... Hiện Việt Nam có vaccine phòng 3 trong số các tác nhân: phế cầu, não mô cầu và bạch hầu. Vaccine phế cầu gồm 5 loại: Phế cầu 10, phế cầu 13, phế cầu 15, phế cầu 20, phế cầu 23 với lịch tiêm tùy độ tuổi. Vaccine não mô cầu có các loại phòng nhóm B; các nhóm B và C và tứ giá A, C, Y, W-135, mỗi người cần tiêm đủ 5 nhóm để bảo vệ tối ưu. Vaccine bạch hầu có nhiều dạng phối hợp như 6 trong 1; 5 trong 1; 4 trong 1; 3 trong 1 và 2 trong 1, lịch tiêm tùy nhu cầu và lịch sử chủng ngừa.