Sáng 27.6, với 445/449 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội thông qua luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ luật Tố tụng Hình sự.
Luật sửa đổi quy định điều tra viên trung cấp, điều tra viên cao cấp là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã được thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh phân công tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra vụ án về tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng (khung hình phạt cao nhất đến 7 năm tù - PV) xảy ra trên địa bàn cấp xã.
Ông Nguyễn Huy Tiến, Viện trưởng Viện KSND tối cao
ẢNH: GIA HÂN
Cơ chế nào kiểm soát quyền lực?
Quá trình xây dựng luật, nhiều ý kiến tán thành với quy định trên, song cũng có ý kiến cho rằng việc bổ sung thẩm quyền khởi tố, điều tra cho trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã có thể khiến công an xã trở thành một cấp điều tra mới, đặt ra nhiều bất cập như con dấu, tư cách ký văn bản, thẩm quyền phân công và thay đổi điều tra viên… Do đó, chỉ nên quy định công an cấp xã hỗ trợ xác minh điều tra ban đầu.
Tiếp thu, giải trình nội dung này, Viện KSND tối cao cho hay, công an xã không phải là một cấp điều tra. Việc bổ sung như luật sửa đổi là theo đề nghị của Bộ Công an để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn khi không tổ chức cơ quan điều tra công an cấp huyện.
Cũng có ý kiến đề nghị xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực, quy định trách nhiệm kiểm tra, giám sát trong việc bổ sung thẩm quyền khởi tố, điều tra cho trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã.
Viện KSND tối cao cho hay, thủ trưởng cơ quan điều tra công an cấp tỉnh là người ủy quyền cho điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Do vậy, thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh sẽ phải chịu trách nhiệm về các hành vi, quyết định do điều tra viên đó thực hiện trong phạm vi ủy quyền.
Các lệnh, quyết định tố tụng do điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an xã ký sẽ là "thừa ủy quyền" thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh. Sau khi ký, các lệnh, quyết định tố tụng sẽ phải gửi đến thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh để báo cáo.
Có ý kiến đề nghị thí điểm việc bổ sung thẩm quyền khởi tố vụ án cho trưởng hoặc phó trưởng công an cấp xã, trước khi áp dụng rộng rãi.
Viện KSND tối cao cho biết sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an cân nhắc, thận trọng khi lựa chọn phân công điều tra viên là trưởng hoặc phó trưởng công an xã để bảo đảm đúng điều kiện, tiêu chuẩn về năng lực, trình độ chuyên môn.
Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV
ẢNH: GIA HÂN
Điều tra, truy tố ngay cả khi bị can vắng mặt
Luật sửa đổi quy định 2 trường hợp cơ quan điều tra/viện kiểm sát có thể đề nghị điều tra/truy tố bị can khi đã có đủ căn cứ và bảo đảm quyền bào chữa cho họ. Một là, bị can trốn hoặc không biết bị can ở đâu và việc truy nã không có kết quả. Hai là bị can đang ở nước ngoài mà không thể triệu tập để phục vụ các hoạt động điều tra/truy tố.
Quá trình xây dựng luật, nhiều ý kiến tán thành với quy định trên, đồng thời có ý kiến đề nghị hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục điều tra/truy tố trong trường hợp bị can bỏ trốn hoặc vắng mặt.
Ví dụ, cần bổ sung quyền được xét xử lại khi người bị kết án vắng mặt tự nguyện ra trình diện hoặc bị bắt theo quyết định truy nã, bắt buộc chỉ định luật sư bào chữa, lưu hồ sơ vụ án nhằm đảm bảo nguyên tắc tranh tụng và hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo…
Báo cáo tiếp thu, giải trình, Viện KSND tối cao cho hay, luật đã giao Viện trưởng Viện KSND tối cao, Bộ trưởng Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Chánh án TAND tối cao hướng dẫn, quy định chi tiết các nội dung liên quan đến trình tự, thủ tục điều tra, truy tố trong trường hợp bị can vắng mặt.
Hiện nay, các cơ quan này đang triển khai xây dựng thông tư liên tịch để hướng dẫn, quy định chi tiết các nội dung trên, nhằm bảo đảm triển khai thi hành luật được kịp thời, hiệu quả, thống nhất.
