TP.HCM kiến tạo đô thị đáng sống toàn cầu

Truyền thống năng động, sáng tạo, bản lĩnh

PGS-TS Phan Xuân Biên, Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam, nguyên Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Thành ủy TP.HCM (nay là Ban Tuyên giáo - Dân vận Thành ủy TP.HCM), nhìn nhận: từ những quyết định "xé rào" táo bạo thập niên 1980 đến sự ra đời Khu chế xuất (KCX) Tân Thuận, KCX đầu tiên của cả nước, TP.HCM luôn là nơi khởi nguồn đổi mới, mở đường cho những bước phát triển mang tầm quốc gia. Chỉ khi tiếp tục phát huy bản lĩnh "dám nghĩ, dám làm" ấy, TP.HCM mới có thể hiện thực hóa mục tiêu vươn tầm siêu đô thị quốc tế.

Theo ông Biên, thập niên 1976 - 1986 được xem là giai đoạn đầy sóng gió: hậu quả chiến tranh, cấm vận, thiên tai và cơ chế bao cấp khiến sản xuất tê liệt, giá cả phi mã, đời sống người dân lao đao... Chính trong cảnh ngặt nghèo đó, bản lĩnh của TP.HCM được hun đúc. Lãnh đạo dám xông pha "chạy gạo từng bữa cho dân", lập tổ thu mua lương thực, chấp nhận bị hạch sách, thậm chí bắt bớ, để đưa về "hạt gạo Cô Ba Thi" cứu đói người dân TP. Thành ủy khóa I ban hành Nghị quyết 9 (năm 1979) và 10 (năm 1980), khởi động những cuộc "xé rào" lịch sử: thành lập Direximco, Cholimex (những doanh nghiệp (DN) làm kinh tế), khui kho dự trữ để nuôi sản xuất. Hàng loạt DN "bật dậy" theo "cơ chế thành phố" như Bột giặt miền Nam, Dệt Thành Công, Thuốc lá thành phố, Bia Sài Gòn…, thổi bùng phong trào thi đua lao động sôi nổi, được ví như "Đồng Khởi" trong kinh tế...

ẢNH: NHẬT THỊNH

Là người trực tiếp tham gia những đề án "vượt rào" sau ngày thống nhất đất nước, ông Phan Chánh Dưỡng, nguyên Tổng giám đốc Công ty phát triển công nghiệp Tân Thuận, nhớ lại: Những năm 1980, TP.HCM rơi vào cảnh kiệt quệ, nguyên liệu sản xuất cạn sạch, hàng hóa bị bít lối bởi cơ chế "ngăn sông cấm chợ". Được lãnh đạo Q.5 "bật đèn xanh", ông cùng một nhóm người dấn thân vào những chuyến buôn hải sản, dược liệu để đổi lấy nhựa, hóa chất, vải vóc từ Hồng Kông, Singapore. Họ xem đây như những "bài tập vượt rào" đầu tiên cứu nguy cho nền kinh tế.

Sau đó, ông Dưỡng được giao viết đề án thành lập Cholimex, công ty cổ phần đầu tiên sau thống nhất, đồng thời cũng là công ty cấp quận đầu tiên được phép trực tiếp xuất nhập khẩu, phá thế độc quyền của Trung ương. Lãnh đạo TP.HCM tiếp tục mạnh dạn thí điểm thành lập KCX Tân Thuận trên vùng đầm lầy ven sông, một quyết định đầy táo bạo lúc bấy giờ. Lựa chọn tiên phong này đã đặt nền móng thu hút mạnh mẽ dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Sau năm 1990, các đề án đột phá như khu đô thị Nam Sài Gòn, Phú Mỹ Hưng, cảng Hiệp Phước, đường Nguyễn Văn Linh tiếp tục gặp nhiều thách thức. "10 người thì đến 9 người lắc đầu hoài nghi: làm sao khu Nhà Bè sình lầy có thể thành đô thị khang trang, có cần xây con đường rộng đến 120 m giữa vùng hoang hóa? Nhưng lãnh đạo TP khi đó vẫn quyết liệt đi trước một bước để mở không gian phát triển mới", ông Dưỡng kể thêm. Cũng từ các KCX, khu công nghiệp, TP đã du nhập nhiều kỹ thuật, công nghệ mới, hình thành các mô hình khoa học và công nghệ điển hình như: Khu công nghệ cao; Công viên phần mềm Quang Trung; Khu nông nghiệp công nghệ cao...

ẢNH: NHẬT THỊNH

Ông Dưỡng đúc kết chính bản lĩnh tiên phong, dám quyết, dám chịu trách nhiệm của một thế hệ lãnh đạo đã đưa TP.HCM từ chỗ bế tắc trở thành nơi khởi nguồn cho công cuộc đổi mới, phát triển mạnh mẽ và vươn lên giữ vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước như hôm nay.

Vượt thách thức mới bằng bản lĩnh mới

Ông Phan Xuân Biên cho rằng Đại hội đại biểu Đảng bộ TP.HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 là một dấu mốc đặc biệt, khi TP bước vào kỷ nguyên hợp nhất và toàn cầu hóa, đòi hỏi thế hệ hôm nay phải tiếp nối bản lĩnh "dám nghĩ, dám làm".

Theo ông Biên, TP.HCM sau hợp nhất có nhiều thuận lợi, với diện tích tăng gấp 3, chiếm hơn 2% diện tích cả nước, một quỹ đất đủ lớn để định hình vùng đô thị tích hợp. Dân số gần 14 triệu người, tương đương 13,4% cả nước, là nguồn nhân lực quy mô lớn, có thể tạo sức bật mạnh mẽ cho công nghiệp - dịch vụ của vùng kinh tế trọng điểm phía nam.

ẢNH: TƯ LIỆU

Về kinh tế, GRDP hợp nhất ước tính 3,03 triệu tỉ đồng (123 tỉ USD), chiếm 23,5% GDP cả nước. Thu ngân sách dự kiến 737.000 tỉ đồng (36,7% cả nước), trong khi chi ngân sách khoảng 248.000 tỉ đồng (10,9%). "Những con số này khẳng định vị trí then chốt của TP.HCM trong nền kinh tế quốc gia. Sự hợp nhất TP.HCM với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu mở ra một cấu hình phát triển chưa từng có trong lịch sử đô thị VN, nơi 3 cực kinh tế năng động hội tụ", ông Biên nói.

Tuy nhiên, ông Biên cũng thẳng thắn chỉ ra nhiều thách thức: kết cấu hạ tầng giao thông giữa nội vùng sau sáp nhập và liên vùng còn yếu kém, thiếu nhân lực chất lượng cao, ô nhiễm môi trường, khoảng cách giàu nghèo, chưa kể các thách thức về biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh mạng và bài toán giữ gìn bản sắc văn hóa - xã hội.

Với thuận lợi và thách thức đan xen, TP.HCM phải phát huy nội lực để giữ vững vị trí đầu tàu bằng các chính sách, chiến lược đúng đắn, trong đó yếu tố then chốt là cán bộ, đặc biệt là người đứng đầu. Ông Biên nhấn mạnh nếu không quyết liệt thúc đẩy phát triển thì TP không những không giữ được như hiện nay mà sẽ đi xuống. Thực tế đã cảnh báo: tốc độ tăng GRDP của TP.HCM từ chỗ gấp 1,5 lần bình quân cả nước (giai đoạn 2001 - 2010) đã giảm còn 1,22 lần (2011 - 2015) và 1,07 lần (2016 - 2020). Bộ Chính trị chỉ rõ nguyên nhân trọng yếu là khâu lãnh đạo, tổ chức thực hiện và tinh thần năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm ở một bộ phận cán bộ chưa cao...

ẢNH: HOÀNG QUÂN

Sau giai đoạn Covid-19, TP.HCM dần lấy lại đà tăng trưởng và đang đặt mục tiêu tăng trưởng 2 con số, tiếp tục giữ vai trò hạt nhân của công nghiệp hóa - hiện đại hóa - hội nhập. Muốn làm được điều đó, theo ông Biên, cán bộ, lãnh đạo, đặc biệt là người đứng đầu phải thực sự "dám nghĩ, dám làm, dám quyết, dám chịu trách nhiệm". Ông nhắc lại bài học từ thế hệ lãnh đạo thành phố đời đầu Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, Mai Chí Thọ: khi người đứng đầu mạnh dạn, quyết liệt và bảo vệ cán bộ làm đúng vì lợi ích chung, sẽ hình thành đội ngũ cán bộ bản lĩnh, dám dấn thân và tạo đột phá.

Theo ông Biên, nếu trong những năm tháng gian khó, bản lĩnh "dám nghĩ, dám làm" được thể hiện ở quyết tâm "xé rào" để cứu dân, cứu sản xuất, thì hôm nay bản lĩnh ấy phải hiện hữu ở sự quyết liệt chọn hướng đi chiến lược: tái cơ cấu không gian đô thị sau sáp nhập, chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang kinh tế xanh, kinh tế số, công nghệ cao, đồng thời đảm bảo an sinh và nâng chất lượng sống của người dân. Đặc biệt, trong bối cảnh được trao nhiều cơ chế đặc thù, TP càng cần hơn bao giờ hết một thế hệ lãnh đạo và cán bộ có tinh thần dấn thân, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, vì lợi ích chung. "Đây chính là phép thử lớn của thế hệ lãnh đạo hôm nay. Nếu phát huy được bản lĩnh mới - bản lĩnh dám kiến tạo, dám chịu trách nhiệm, TP.HCM hoàn toàn có thể bứt phá, giữ vững vai trò đầu tàu trong hình hài siêu đô thị tích hợp", ông Biên nhấn mạnh.