Theo tiến sĩ, bác sĩ Ong Thế Duệ, Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế), chi phí điều trị ung thư đang là một trong những thách thức lớn nhất của hệ thống y tế nước ta.
Giá thuốc ung thư tăng chóng mặt trong hai thập kỷ qua, từ mức trung bình 12.000 USD lên hơn 120.000 USD mỗi năm. Một số liệu pháp tiên tiến như CAR T-cell có thể lên tới 500.000 USD, tương đương hơn 13 tỷ đồng.
Giá cao không chỉ vì chi phí nghiên cứu và thử nghiệm kéo dài, gồm cả các loại thuốc thất bại, mà còn bởi thuốc chỉ phục vụ cho nhóm nhỏ bệnh nhân, đặc biệt là bệnh hiếm. “Giá thuốc ung thư tăng nhanh trở thành thách thức lớn với cả hệ thống y tế các nước phát triển”, ông Duệ nói.
Tại Việt Nam, theo thống kê năm 2023, bảo hiểm y tế chi trả cho thuốc điều trị ung thư lên tới hơn 7.500 tỷ đồng, chiếm 15,8% tổng chi khám chữa bệnh bảo hiểm y tế. Con số này năm 2022 là hơn 6.600 tỷ đồng, chiếm 14,5%.
Tuy vậy, phần lớn ngân sách này tập trung cho các thuốc hóa trị cổ điển - hiệu quả còn hạn chế và gây nhiều tác dụng phụ. Các thuốc thế hệ mới như liệu pháp miễn dịch, điều trị đích vẫn chưa được bảo hiểm thanh toán, khiến phần lớn người bệnh không thể tiếp cận.
Chi phí điều trị ung thư bằng thuốc miễn dịch hiện ở mức cao. Chẳng hạn, với bệnh ung thư phổi, mỗi lọ thuốc giá lên đến hàng chục triệu đồng. Tổng chi phí điều trị một liệu trình có thể lên tới hàng trăm triệu, thậm chí hơn một tỷ đồng cho toàn bộ liệu trình. Chính vì vậy, chỉ khoảng 10% bệnh nhân ung thư ở Việt Nam có cơ hội sử dụng các liệu pháp tiên tiến này.
Bệnh nhân ung thư điều trị sau phẫu thuật.
Để tăng cường khả năng tiếp cận thuốc ung thư, nhiều quốc gia áp dụng đánh giá công nghệ y tế (HTA) trong quá trình ra quyết định chi trả. Một số nước còn xây dựng quỹ riêng cho thuốc ung thư, thỏa thuận chia sẻ rủi ro giữa cơ quan bảo hiểm và hãng dược, hoặc áp dụng ngưỡng chi phí - hiệu quả cao hơn cho nhóm thuốc này.
Ngoài ra, chương trình hỗ trợ bệnh nhân (PAPs) do các hãng dược triển khai cũng là giải pháp quan trọng. Trong một nghiên cứu tổng quan trên 176 quốc gia, có tới 97 nước (55%) áp dụng hình thức này, chủ yếu ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Theo đó, bệnh nhân có thể được tặng hoặc hỗ trợ thuốc miễn phí, giúp giảm gánh nặng chi phí điều trị.
Trên thế giới, các chương trình hỗ trợ thuốc là giải pháp phổ biến. Tại các nước thu nhập cao, mục tiêu là tăng khả năng tiếp cận thuốc. Ở các nước thu nhập trung bình như Việt Nam, chương trình hỗ trợ thuốc sẽ giúp rút ngắn thời gian tiếp cận thuốc mới và mở rộng cơ hội điều trị cho người dân.
Các chuyên gia y tế đánh giá đây là phương thức tài chính bổ trợ, khơi thông nguồn lực xã hội và giảm áp lực cho hệ thống y tế công, góp phần thực hiện mục tiêu giảm chi phí tiền túi của người dân xuống dưới 30% vào năm 2030 theo Nghị quyết 20/2017.
Một khảo sát năm 2015 do Viện Nghiên cứu Sức khỏe Toàn cầu George thực hiện tại 8 quốc gia (trong đó 20% mẫu là người Việt Nam) cho thấy 55% bệnh nhân ung thư ở Việt Nam rơi vào cảnh khánh kiệt tài chính sau một năm phát hiện bệnh. Có tới 66% phải vay nợ để tiếp tục điều trị, 34% không đủ tiền mua thuốc, 24% rơi vào khủng hoảng kinh tế gia đình.
Ung thư đang trở thành gánh nặng lớn với hệ thống y tế. Ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 182.600 người mắc mới, 122.700 ca tử vong và hơn 350.000 người đang sống chung với bệnh. Nếu không có cơ chế tài chính đặc thù, nhiều người bệnh sẽ tiếp tục bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến sinh tử này.
