Tại tọa đàm về bán dẫn ngày 27/11 ở Đại học Quốc gia Hà Nội, nhiều chuyên gia quốc tế nhận định việc thiếu hụt nhân lực là điểm nghẽn của ngành bán dẫn toàn cầu, nhưng cũng giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng.
Bà Vũ Kim Chi, Giám đốc phát triển thị trường của Viện nghiên cứu Mitsubishi, cho biết riêng Nhật Bản thiếu khoảng 200.000 nhân lực bán dẫn năm 2035. Nhu cầu tăng mạnh sau trong bối cảnh Nhật đặt mục tiêu chiếm 15% thị phần bán dẫn toàn cầu trong 10 năm tới nhằm lấy lại vị thế từng có.
Theo bà, nguồn nhân lực nước này cần trải rộng ở nhiều vị trí, từ kỹ sư sản xuất ở nhà máy tiền kỳ, hậu kỳ, kỹ thuật viên vận hành nhà máy sản xuất, đến kỹ sư R&D. Họ cần kỹ sư am hiểu chuỗi sản xuất bán dẫn, có kinh nghiệm thực hành và khả năng giao tiếp tiếng Nhật. Ngoài ra, kiến thức về phân tích dữ liệu, AI, robotic cũng được xem trọng.
Một mẫu chip do kỹ sư Việt Nam nghiên cứu phát triển, trưng bày tại triển lãm Semi Expo 2025. Ảnh: Trọng Đạt
"Đây là lúc Việt Nam có thể nghĩ tới việc vừa đào tạo cho nhu cầu trong nước, vừa cung ứng nhân lực ra nước ngoài", bà gợi ý. Viện nghiên cứu Mitsubishi đề xuất mô hình hợp tác ba bên giữa trường đại học, doanh nghiệp và công ty trung gian đào tạo (staff agency) để rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo với nhu cầu tuyển dụng.
Từ góc độ doanh nghiệp, ông Wan Azmi Bin Wan Hussin, COO của CT Semiconductor, cho biết tình trạng thiếu nhân lực là vấn đề chung của cả châu Á và châu Âu. "Riêng châu Á thiếu khoảng 450.000 nhân lực bán dẫn trình độ cao. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này", ông nói. Ông cho rằng ngành công nghiệp bán dẫn đang phát triển nhanh hơn so với nguồn cung nhân lực có kỹ năng, được đào tạo đại học. Bên cạnh đó, còn khoảng cách giữa lý thuyết khi đào tạo và nhu cầu của doanh nghiệp.
Theo ông, kỹ sư mới ra trường khó có thể đáp ứng ngay yêu cầu thực tế. "Không dễ để một người làm việc được ngay. Ít nhất 6 tháng mới quen máy móc", CEO CT Semiconductor nói. Ông kể, trong quá trình xây dựng nhà máy ở Việt Nam, doanh nghiệp này phải nhờ chuyên gia Hàn Quốc hỗ trợ vì thiếu nguồn nhân lực trong nước.
[Chuyên gia Wan Azmi Bin Wan Hussin của CT Semiconductor. Ảnh: Minh Sơn
Kenneth Tse, Tổng giám đốc Intel Products Việt Nam, ấn tượng với các kỹ sư, sinh viên Việt Nam, những người theo ông có "khát khao học hỏi rất lớn". Bình luận về nguồn nhân lực ngành bán dẫn, đại diện hãng chip Mỹ "có niềm tin rất lớn vào Việt Nam".
Ông cho rằng để giải bài toán nhân lực, sự phối hợp giữa nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp là yếu tố then chốt. "Làm việc trực tiếp tại dây chuyền sản xuất là cách học tốt nhất", ông nói, thêm rằng điều này sẽ mang lại kiến thức thực tế. Ông đề xuất xây dựng cơ chế hợp tác mà các bên cùng có lợi để thúc đẩy sự phát triển ngành.
Dù đánh giá Việt Nam có tiềm năng, các chuyên gia đồng thuận rằng thách thức lớn nhất vẫn là tốc độ chuẩn bị. Nhu cầu nhân lực tăng nhanh hơn khả năng đào tạo, trong khi doanh nghiệp cần kỹ sư có thể làm việc ngay trên dây chuyền. Việc mở rộng hợp tác quốc tế, đưa sinh viên vào môi trường sản xuất sớm và chuẩn hóa chương trình đào tạo được xem là các bước đi cấp thiết.
