Chúng được dựng trên những tòa nhà chọc trời cao hàng chục, thậm chí hàng trăm mét, bao bọc trong lưới an toàn bằng vải, tạo thành những chiếc "kén" xanh lá, xanh nước biển hoặc tím. Giàn giáo tre không chỉ dùng để xây dựng công trình mới mà còn giúp cải tạo hàng nghìn tòa nhà cao tầng và chung cư kiểu cổ, hay "tong lau", mỗi năm. Phổ biến ở Hong Kong hơn một thế kỷ, kỹ thuật này bắt nguồn từ hoạt động xây dựng của Trung Quốc ít nhất từ thời nhà Hán, cách đây khoảng 2.000 năm. Nó cũng được sử dụng rộng rãi ở Trung Quốc đại lục cho đến những năm 1990, khi chính phủ bắt đầu yêu cầu dùng giàn giáo thép và nhôm để phù hợp tiêu chuẩn quốc tế.
Trong khi đó, tre vẫn là vật liệu phổ biến ở Hong Kong, được sử dụng để xây một số tòa nhà chọc trời như trụ sở ngân hàng HSBC và một phần của Trung tâm Tài chính Quốc tế cao 88 tầng. Ngoài giúp phát triển những công trình hiện đại của thành phố, tre còn đóng vai trò thiết yếu trong xây nhà hát kinh kịch Quảng Đông tạm thời. Những nhà hát truyền thống này làm hoàn toàn bằng tre, được dựng lên vào dịp đặc biệt như ngày sinh của các vị thần địa phương hoặc lễ hội Vu Lan.
Tuy nhiên, hệ thống này tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo Phòng Lao động Hong Kong, từ tháng 1/2018 đến tháng 8/2025, có 24 trường hợp tử vong liên quan giàn giáo tre. Trong vụ cháy cụm chung cư ở quận Đại Bộ hôm 26/11, nguyên nhân chính chưa được xác định nhưng các video cho thấy ngọn lửa nhanh chóng phủ khắp giàn giáo và lưới bọc, rồi lan khắp mặt ngoài của tòa nhà.
Lửa bốc lên tại các tòa nhà trong cụm chung cư ở quận Đại Bộ, Hong Kong ngày 26/11. Ảnh: AFP
Theo Time Out, hai loại tre thường được sử dụng nhất để dựng giàn giáo là Kao Jue và Mao Jue. Loại thứ hai dày và cứng hơn, chủ yếu làm cột chịu lực, trong khi loại thứ nhất được dùng cho hỗ trợ ngang và nền móng. Tre được cắt thành các đoạn dài khoảng 7 m và phơi khô ít nhất ba tháng. Chúng có thể được lưu trữ sau khi tiếp xúc với yếu tố thời tiết và thường có thể sử dụng khoảng ba lần trước khi các cột bắt đầu cong và trở nên quá yếu.
Có nhiều yếu tố khiến tre được lựa chọn. Đầu tiên, đây là vật liệu bền vững, thân thiện với môi trường. Chúng là thực vật sinh trưởng nhanh nhất hành tinh, có thể cao thêm 60-90 cm mỗi ngày. Vì sinh sản bằng thân rễ (rhizomes), phần thân nằm ngang dưới lòng đất và khác với rễ thật, loại cây này có thể tự nhân lên. Có nghĩa, về mặt kỹ thuật, một bụi tre có thể liên tục phát triển 100 năm. Khác với kim loại cần sản xuất trong lò, tre tự mọc lại, và việc biến thân tre thành cột tốn rất ít công sức. Nhờ đó, tác động tổng thể của tre đến khí hậu cũng nhỏ hơn.
Thứ hai, so với thép, tre nhẹ hơn nhiều. Goldthread cho biết một đoạn tre dài 7 m nặng khoảng 9 kg, trong khi một đoạn thép tương đương nặng tới 17 kg. Tre đủ nhẹ để vác lên cầu thang nhưng vẫn chắc chắn để làm giàn giáo cho công nhân đứng lên trên.
Việc dựng giàn giáo tre cũng nhanh gấp sáu lần so với dùng thép. Khi tháo dỡ thậm chí còn nhanh gấp 12 lần. Theo Conversation, thợ lành nghề có thể "bọc" một tòa nhà nhanh chóng vì thanh tre nhẹ và dễ cắt theo nhiều hình dạng. Điều này đặc biệt quan trọng với những con phố chật hẹp, nơi khả năng tiếp cận của cần cẩu bị hạn chế.
Chi phí dựng giàn giáo tre rẻ hơn nhiều so với kim loại. Ước tính của Goldthread cho thấy đoạn tre dài 7 m có giá 2 USD, trong khi một thanh nhôm tương đương là 20 USD, thép 112 USD. Nếu dùng giàn giáo tre, công ty xây dựng có thể giữ chi phí ở mức thấp. Bên cạnh đó, vật liệu này cũng dễ tìm mua tại địa phương, giúp tiết kiệm khâu sửa chữa.
Nếu lắp đặt đúng cách, tre rất chắc chắn, đồng thời mềm dẻo hơn thép. Theo công ty giàn giáo Safeway Scaffolding của Anh, tre có độ bền kéo (khả năng chịu lực kéo của một vật liệu trước khi đứt gãy) là 28.000 psi, cao hơn thép với thông số 23.000 psi. SCMP cho biết, cấu trúc bên trong dạng ô của tre cho phép chúng chịu được lực nén, trở nên vừa chắc chắn vừa linh hoạt.
Theo Nature, tre có tỷ lệ độ bền trên trọng lượng cao hơn thép và bêtông. Các đặc tính độc đáo của tre bắt nguồn từ cấu trúc sợi tổng hợp tự nhiên, chủ yếu gồm vi sợi cellulose trong mạng lưới hemicellulose và lignin đan xen, gọi là phức hợp lignin-carbohydrate (LCC).
"Thép tương đối cứng và chắc chắn, nhưng không mềm dẻo linh hoạt bằng tre. Tre có nét thủ công riêng. Bạn có thể dựng nhiều giàn giáo đẹp theo những cách bản thân không ngờ đến", Goman Ho, kỹ sư kết cấu tại công ty kỹ thuật Arup (Anh), giải thích. Ông đã có hơn ba thập kỷ giám sát việc phát triển các tòa nhà cao tầng tại Hong Kong, bao gồm cả Trung tâm Cheung Kong cao 283 m.
Cuối cùng, vấn đề truyền thống và kỹ năng cũng khiến tre vẫn phổ biến. Giàn giáo tre xuất hiện trong tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng Along the River During the Qingming Festival (Thanh minh thượng hà đồ) thời Tống của họa sĩ Trương Trạch Đoan (1085-1145). Hong Kong vẫn đang đào tạo, cấp chứng chỉ cho thợ giàn giáo tre, và nghề này là một phần văn hóa xây dựng của thành phố.
Giàn giáo tre bên ngoài một tòa nhà. Ảnh: PH Yang/24HourProject
Conversation đánh giá, có hai rủi ro chính với giàn giáo tre. Nó khô, dễ bắt lửa và lưới nhựa xanh thường bọc trên giàn giáo cũng cháy nhanh. Rủi ro thứ hai liên quan đến sự thiếu nhất quán và thời tiết. Tre là vật liệu tự nhiên nên độ bền chắc thay đổi tùy theo loài, tuổi và độ ẩm. Ngoài ra, dây buộc giàn giáo có thể bị lỏng và giông bão là rủi ro thường gặp.
Ông Ho cho biết, tre là thành viên lớn nhất của họ cỏ, dễ cháy, dễ hư hại và yếu hơn khi trời mưa, do đó đề xuất phủ epoxy hay nhựa lên cột tre để chống mòn. Ông cũng ước tính hiện nay 80% giàn giáo làm bằng tre, trong khi 20% sử dụng kim loại hoặc kết hợp cả hai vật liệu. Nhiều dự án xây dựng quy mô lớn ở Hong Kong đã kết hợp giàn bằng tre và thép, với các thanh kim loại cố định dưới đất để hỗ trợ kết cấu bằng tre phía trên.
Theo các chuyên gia, tre có ưu điểm rõ ràng với công trình thấp, quy mô nhỏ, thời gian ngắn, cố định xuống mặt đất, nơi đường phố chật hẹp và ngân sách hạn chế. Nhưng với tòa nhà dân cư cao tầng, đặc biệt khi các mặt bọc lưới, nguy cơ cháy và chất lượng biến động của tre đòi hỏi biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt hơn nhiều.
tổng hợp
