Thông điệp được Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đưa ra tại cuộc gặp mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam trong việc phát triển các ngành công nghệ chiến lược, sáng 26/11. Chương trình do Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia NIC, Bộ Tài chính tổ chức tại Hà Nội.
Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đưa ra tại cuộc gặp Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam về phát triển các ngành công nghệ chiến lược, sáng 26/11. Ảnh: Lưu Quý
Dành gần ba giờ nghe các chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực như lượng tử, AI, blockchain, UAV chia sẻ, trong đó có nhiều chuyên gia đang sống và làm việc tại nước ngoài, ông khuyến khích họ tiếp tục đóng góp cho Việt Nam "dù về nước hay ở nước khác".
"Đến một lúc nào đó bạn thấy cần về, Chính phủ, Nhà nước sẽ khuyến khích, tạo mọi điều kiện thuận lợi để các bạn về, nhất là những bạn có thể gánh vác được vai trò như tổng công trình sư, kiến trúc sư trưởng", Phó thủ tướng nói.
Tổng công trình sư, kiến trúc sư trưởng được hiểu là những người có thể đảm nhận vai trò dẫn dắt các dự án, các nhóm nghiên cứu, thực hiện các chương trình, đề án, sản phẩm cụ thể. Trong đó, lực lượng chuyên gia người Việt Nam đã học và làm việc tại nước ngoài được nhận định là nhóm có nhiều khả năng đảm nhiệm vai trò này.
Nhiều người trong số họ đang tham gia Mạng lưới Đổi mới sáng tạo do NIC kết nối. Mạng lưới này được thành lập từ 2018, hiện thu hút khoảng 2.500 thành viên chuyên gia, nhà khoa học, tổng công trình sư, kiến trúc sư trưởng trong các ngành công nghiệp quan trọng, đang làm việc tại 22 quốc gia và vùng lãnh thổ.
Phó thủ tướng cho rằng Nhà nước hiện đã đầy đủ các chính sách, tạo môi trường, tạo điều kiện, tạo cơ sở vật chất đảm bảo khuyến khích các chuyên gia.
Nói thêm về nguồn lực, ông cho biết chính phủ đã bố trí nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tương đương 3-5% GDP, "chưa nước nào làm lớn như vậy". Tuy nhiên, vấn đề là chưa có những đề xuất nhiệm vụ cụ thể.
Theo Phó thủ tướng "Bây giờ không nói về vai trò, vị trí, sự cần thiết nữa, bởi cái đó biết hết rồi. Điều cần bây giờ là đề xuất cụ thể làm cái gì, đăng ký đề án gì, cần bao nhiêu tiền, bắt đầu từ đâu?".
Theo ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học kỹ thuật và công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Việt Nam đã có cơ chế để triển khai nhanh các dự án liên quan đến các lĩnh vực khoa học chiến lược. Chẳng hạn như khi có dự án cần triển khai, các viện, trường, nhà khoa học có thể đề xuất lên quỹ và triển khai được ngay thay vì chờ theo đợt như trước đây.
Ngoài ra, các quy định cũng tạo điều kiện tốt nhất cho các chuyên gia, trong đó tổng công trình sư dự án có thể có lương ngang Bộ trưởng, hay kiến trúc sư trưởng ngang cấp Cục trưởng, Vụ trưởng. Ông cũng nêu một số bài toán lớn của Việt Nam cần tổng công trình sư, chẳng hạn mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt 100-150 tỷ token, và đề xuất các chuyên gia trong mạng lưới có thể về nước, trở thành tổng công trình sư dẫn dắt dự án này.
Ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Khoa học kỹ thuật – Công nghệ, tại cuộc gặp Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam về phát triển các ngành công nghệ chiến lược, sáng 26/11. Ảnh: Lưu Quý
Bên cạnh đề xuất hỗ trợ cho các chuyên gia về nước làm tổng công trình sư, Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cũng đề nghị các chuyên gia trong mạng lưới tập trung giải quyết các bài toán lớn của đất nước. Trong số này có vấn đề thiên tai, bão lũ, sạt lở đất; các bài toán của hai thành phố lớn như ngập úng, tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường; đường sắt cao tốc Bắc-Nam.
"Nếu chúng ta không tranh thủ nghiên cứu để làm chủ công nghệ, làm chủ vật liệu mới phục vụ các dự án này thì rất đáng tiếc", ông nói.
Ngoài ra, Phó thủ tướng cũng đề nghị mạng lưới chuyên gia cần tích cực tham gia vào việc phản biện chính sách, xây dựng chiến lược, bước đi cho các ngành, từ kinh nghiệm tại nước ngoài. Ông cũng mong muốn thu hút thêm các nhân tài người Việt tham gia vào mạng lưới, huy động nguồn lực quốc tế cho Việt Nam, như kêu gọi học bổng, thu hút R&D. "Lực lượng chuyên gia người Việt ở nước ngoài rất lớn. Nếu quy tụ được thì đây là nguồn lực khổng lồ", ông nói.
Tại cuộc gặp, ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch mạng lưới AUVS đề xuất cần có cơ chế đặt hàng của nhà nước với các thiết bị bay UAV nội địa để thúc đẩy hệ sinh thái trong nước.
TS Hùng Trần, Mạng lưới về AI, đề xuất có cơ chế chia sẻ các cơ sở dữ liệu tiếng Việt để xây dựng bộ dữ liệu cho mô hình ngôn ngữ lớn. Trong khi đó ông Lưu Lợi, chuyên gia về blockchain đề xuất xây dựng bộ chuẩn kỹ thuật cho blockchain tại Việt Nam, hỗ trợ chính sách pháp lý để triển khai ngay một số sản phẩm cụ thể trong 1-2 năm.
Phó thủ tướng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp thu ý kiến chuyên gia, nghiên cứu bổ sung các ngành, sản phẩm mới vào danh mục chiến lược, như thao trường an ninh mạng, máy tính lượng tử. Ông gợi ý việc ưu tiên "đặt hàng" nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp quốc gia theo hai cách tiếp cận, hoặc từ các chuyên gia, mạng lưới, hoặc giao nhiệm vụ từ trên xuống để giải quyết các bài toán lớn.
"Việc xây dựng và phát triển các ngành công nghệ chiến lược là nhiệm vụ trọng tâm lâu dài, giúp Việt Nam bứt phá, trở thành quốc gia phát triển thịnh vượng. Tôi mong các bạn tiếp tục đem tâm huyết, trí tuệ để đồng hành cùng đất nước, hiện thực hóa khát vọng hùng cường", Phó thủ tướng kết luận.
Ông cũng yêu cầu Bộ Tài chính tổng hợp đề xuất cơ chế chính sách đột phá để huy động và phân bổ nguồn lực; nghiên cứu cơ chế tài chính đặc thù cho R&D công nghệ chiến lược, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học; đầu tư cho phòng thí nghiệm dùng chung, mua sắm máy móc phục vụ nghiên cứu; rà soát chính sách ưu đãi thuế, tín dụng để thu hút đầu tư vào AI, bán dẫn, năng lượng mới.
