Khoảnh khắc khiến giới khoa học "đứng hình" về loài sói hoang.
Một đoạn tư liệu gây chấn động vừa được công bố tại Canada, ghi lại cảnh sói xám hoang dã có thể đã phát triển hành vi sử dụng công cụ - một khả năng trước đây chỉ được ghi nhận ở tinh tinh, quạ và một số loài linh trưởng khác.
Nghiên cứu mới đây đã công bố những hình ảnh cho thấy hai cá thể sói xám tiếp cận và kéo dây bẫy cua để lấy thức ăn bên trong, bao gồm cá trích và sư tử biển.
Những chiếc bẫy này được cộng đồng bản địa Haíɫzaqv triển khai từ năm 2023 nhằm khai thác nguồn thực phẩm và đồng thời kiểm soát sự xâm lấn của cua xanh châu Âu - một loài ngoại lai gây hại tại vùng biển gần Bella Bella.
Ban đầu, các nhà khoa học cho rằng việc bẫy bị hư hại là do các loài động vật biển như rái cá hay hải cẩu gây ra, đặc biệt khi nhiều bẫy nằm hoàn toàn dưới mặt nước. Tuy nhiên, mọi giả thuyết đã thay đổi khi nhóm nghiên cứu từ Dự án Sói Haíɫzaqv xem lại các đoạn video từ camera giám sát.
Hành vi phức tạp và có mục tiêu rõ ràng
Các đoạn video ghi lại cảnh một con sói cái bơi ra tới phao đánh dấu bẫy cua đang chìm dưới mặt nước. Con vật cắn lấy phao, kéo dây và đưa toàn bộ hệ thống bẫy lên bờ bằng một chuỗi hành động liên tục, có mục tiêu rõ ràng.
Ngay khi chiếc bẫy lộ ra khỏi mặt nước, con sói lập tức tiếp cận ngăn đựng mồi và ăn sạch phần bên trong.
Chúng ta có thể đã đánh giá sai về trí tuệ của loài sói, vốn chỉ được biết đến chủ yếu qua hành vi bầy đàn và chiến lược săn mồi hiệu quả (Ảnh: Getty).
Theo nhóm nghiên cứu, chuỗi hành vi này cho thấy mức độ nhận thức nhân - quả, hay khả năng nắm bắt được mối liên hệ giữa các thành phần của một công cụ mà nó không hề nhìn thấy toàn bộ cấu trúc.
Họ nhấn mạnh rằng đây là “hành vi đa bước, có mục tiêu, và kiên định”, vượt xa hành vi săn mồi tự nhiên thông thường.
Tranh cãi về định nghĩa "dùng công cụ"
Dù vậy, câu hỏi trọng tâm vẫn là: hành vi này có được xem là dùng công cụ hay không? Theo định nghĩa cổ điển trong sinh học hành vi, động vật phải tự tạo ra hoặc điều chỉnh công cụ để thao tác với môi trường. Trong trường hợp này, sói không tự làm ra bẫy cua, mà chỉ tương tác với cấu trúc có sẵn.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu lập luận rằng mức độ phức tạp của thao tác kéo dây xứng đáng được cân nhắc như một dạng công cụ ngoại lai, tương tự cách con người sử dụng máy tính, điện thoại, thiết bị điện tử... dù không hiểu toàn bộ cơ chế vận hành bên trong.
Ở một đoạn video khác, các nhà nghiên cứu cũng ghi nhận một cá thể sói có hành vi kéo dây bẫy cua khi vật dụng này nổi một phần trên mặt nước. Dù không trọn vẹn như đoạn video trước, ghi nhận này củng cố giả thuyết rằng hành vi không mang tính ngẫu nhiên, mà có thể là kỹ năng đã lan truyền trong quần thể.
Câu hỏi lớn được đặt ra: Chúng học được bằng cách quan sát con người, hay bằng một cách nào đó?
Đánh giá lại trí tuệ loài sói
Cá thể sói kéo dây bẫy cua để ăn mồi bên trong (Ảnh: Nhóm nghiên cứu).
Các chuyên gia về hành vi động vật nhận định rằng phát hiện này có thể thúc đẩy việc xem xét lại khả năng trí tuệ của loài sói, vốn được biết đến chủ yếu qua hành vi bầy đàn và chiến lược săn mồi hiệu quả.
Nếu hành vi “kéo bẫy lấy mồi” được xác nhận là dùng công cụ, sói xám sẽ gia nhập danh sách rất hẹp các loài động vật sở hữu năng lực thao tác có chủ đích với vật thể, một đặc điểm quan trọng trong tiến hóa nhận thức.
Dù còn nhiều tranh luận, các tác giả cho rằng phát hiện này là minh chứng cho trí thông minh đặc biệt của sói hoang dã.
"Cũng giống như việc chúng ta gõ các dòng chữ trên một chiếc máy tính mà bản thân không hiểu hết cấu tạo bên trong, khả năng sử dụng một vật thể mà không cần biết cách nó được tạo ra vẫn thể hiện mức nhận thức bậc cao", nhóm tác giả nhấn mạnh.
