"Việt Nam là điểm sáng về tăng trưởng bằng sáng chế"

"10 năm qua, số bằng sáng chế có chủ thể cư trú tại Việt Nam tăng đáng kể. Đặc biệt, có những trường hợp sống ở Việt Nam nhưng nộp đơn sáng chế tại Mỹ", ông Rai Pushpendra, cố vấn quốc tế của WIPO, cho biết tại hội thảo về sở hữu trí tuệ ngày 24/11.

Không chỉ số bằng sáng chế, lượng nhãn hiệu hàng hóa được đăng ký cũng tăng mạnh. "Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng rất ấn tượng về bằng sáng chế và nhãn hiệu", ông Pushpendra nhận định, thêm rằng đây không chỉ là hiện tượng thú vị mà còn cho thấy Việt Nam đang hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị tri thức toàn cầu.

Dẫn chứng trường hợp cụ thể về khả năng sáng tạo của người Việt, ông nhắc đến nhà sáng chế Đỗ Đức Cường đã góp phần tạo ra máy ATM hiện đại, cải tiến để thiết bị trở nên hiệu quả, thân thiện hơn với người dùng. "Những câu chuyện như vậy có khả năng truyền cảm hứng rất lớn", ông nói.

Xu hướng chuyển dịch sở hữu trí tuệ từ phương Tây sang châu Á cũng đang diễn ra mạnh mẽ. Năm 2014, 60% bằng sáng chế toàn cầu đăng ký tại châu Á, và tăng lên 70% sau một thập kỷ. Ngược lại, tỷ lệ này ở khu vực Bắc Mỹ giảm 17%. Ở các lĩnh vực như nhãn hiệu hay đổi mới sáng tạo, châu Á cũng tăng trưởng vượt trội.

Trong bức tranh đó, Việt Nam là điểm sáng với tốc độ tăng đầu tư R&D 9-10% mỗi năm, cũng như xếp hạng cao về đầu tư cho nghiên cứu và phát triển trong khu vực tư nhân, theo WIPO. "Nếu khai phóng được tiềm năng ở khối trường và viện, Việt Nam còn có thể tiến xa hơn", chuyên gia của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới nhận định.

Ông Pushpendra đánh giá Việt Nam duy trì vị trí 44 trên bảng xếp hạng Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) là tín hiệu tích cực, trong đó dẫn đầu thế giới ở ba chỉ số thành phần: nhập khẩu công nghệ cao, xuất khẩu công nghệ cao và xuất khẩu hàng hóa sáng tạo.

Những chỉ số đó không chỉ phản ánh năng lực của doanh nghiệp FDI mà còn là nền tảng để người Việt tạo ra tài sản trí tuệ có giá trị quốc tế. "Hàng hóa công nghệ cao của Việt Nam được xuất khẩu sang nhiều thị trường, với khoảng 40 nước. Điều này mang lại lợi thế về xuất khẩu và ngoại hối cho Việt Nam", ông Pushpendra nói.

Để không bỏ lỡ cơ hội từ xu hướng dịch chuyển, ông cho rằng Việt Nam cần đẩy mạnh giáo dục về sở hữu trí tuệ cho học sinh, sinh viên, giúp thế hệ trẻ có khả năng sáng tạo, biết bảo vệ và thương mại hóa tài sản trí tuệ.

"Tài sản trí tuệ là sức mạnh quốc gia"

Tài sản trí tuệ - những giá trị vô hình được tạo ra từ tri thức - ngày càng trở thành động lực tăng trưởng của các nền kinh tế. Chuyên gia WIPO cho rằng nếu trước đây các quốc gia dựa nhiều vào khai khoáng, tài nguyên vật chất thì nay sự phát triển phụ thuộc vào nghiên cứu, thiết kế, thương hiệu, bản quyền và sản phẩm sáng tạo.

Ông Rai Pushpendra cho biết khoảng 60% giá trị tài sản vô hình hiện nay không được ghi nhận trong hệ thống thống kê kinh tế, khiến vai trò của chúng đôi khi bị đánh giá thấp. Tuy nhiên, những ngành dựa vào đổi mới sáng tạo thường có năng suất và lợi nhuận cao hơn, khả năng thích ứng với các cú sốc kinh tế tốt hơn.

Nhận định của chuyên gia WIPO về tầm quan trọng của tài sản trí tuệ cũng cùng định hướng với chính sách đang được thúc đẩy trong nước. Tại phiên thảo luận dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sáng 24/11, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết mục tiêu của lần sửa đổi này là đưa tài sản trí tuệ trở thành tài sản kinh tế của doanh nghiệp, có thể dùng làm tài sản bảo đảm để vay vốn.

"Sở hữu trí tuệ phải trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của doanh nghiệp và quốc gia", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Theo thống kê của Cục Sở hữu trí tuệ, Việt Nam cấp 4.430 bằng sáng chế trong năm 2024, tăng 20% so với năm trước đó. Số lượng bằng sáng chế được cấp tăng gần như liên tục từ năm 1981 đến nay, phản ánh nhu cầu bảo hộ tài sản vô hình ngày càng lớn. Số nhãn hiệu được Việt Nam cấp năm 2024 là 46.787, phần lớn do người Việt đăng ký.